پروپوفول (به انگلیسی: Propofol) این دارو در سال ۱۹۷۷ ساخته شد.[۱] پروپوفول دارویی است که به روش تزریق وریدی کوتاه اثر کاربرد دارد و باعث کاهش سطح هوشیاری یا بیهوشی میشود.[۲] از این دارو برای شروع بیهوشی و همچنین نگهداری بیهوشی در حین عمل جراحی و در مقدار کمتر جهت ایجاد آرامبخشی در بخش ویژه برای افراد بزرگسالی که در حال تنفس مکانیکی میباشند استفاده میشود. حداکثر زمان اثر بخشی این دارو حدود دو دقیقه و در بعضی موارد بین پنج تا ده دقیقه زمان است.[۲]
بعضی از اثرات جانبی این دارو عبارت است از کاهش ضربان قلب (برادیکاردی)، افت فشار خون، احساس سوزش در محل تزریق و توقف تنفس (آپنه) میباشد. از عوارض جدی دیگر میتوان به عفونت در صورت استفاده از داروی قبلاً باز شده یا استفاده نادرست، اعتیاد و سندرم تزریق طولانی پروپوفول اشاره کرد.[۲] این دارو اثرات ضد درد ندارد بنابراین باید به همراه داروهای مخدر مانند مورفین استفاده شود.[۳] پروپوفول دارای اثرات ضد تشنجی و ضد تهوع است و ریکاوری بسیار سریعی دارد.
به نظر میرسد این دارو مشکلی برای زنان باردار ندارد اما هیچگونه مطالعهای در این گروه بیماران انجام نشده است، به هر حال این دارو برای اعمال سزارین توصیه نمیشود.[۲]
از این دارو معمولاً برای سدیشن استفاده میشود، که در مقایسه با میدازولام ریکاوری سریعتری دارد.[۶] معمولاً میتوان این دارو را با مخدرها و بنزودیازپینها استفاده کرد.[۷][۸][۹] همچنین از این دارو برای آرامبخشی کودکان و اطفالی که به MRI میروند استفاده میشود.[۱۰] معمولاً استفاده همزمان دو داروی کتامین و پروپوفول باعث کاهش اثرات جانبی هر دو دارو میشود.[۱۱]
دیوان عدالت میسوری اجازه اعدام محکومان به اعدام به وسیله پروپوفول را صادر کرد. اما به هرحال استفاده از دوز کشنده پروپوفول در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۳ به دستور فرماندار متوقف شد به این دلیل که اتحادیه اروپا تهدید کرد در صورت استفاده از این دارو با هدف اعدام صادرات دارو را کاهش خواهد داد.[۱۲][۱۳]
نمونههایی از سوء مصرف این دارو گزارش شده است.[۱۴][۱۵] اثرات سوءمصرف این دارو در کوتاه مدت عبارت است از شادی ملایم، توهم و عدم رازداری است.[۱۶][۱۷] گزارش شده است حالت نشاط ناشی از استفاده از پروپوفول با حالت استفاده از سایر داروهای بیهوشی تفاوت دارد.[۱۸]
مایکل جکسون به دلیل تزریق همزمان پروپوفول(در دوز بالا) و داروهای بنزودیازپین از قبیل لورازپام و دیازپام توسط دکتر شخصی وی فوت کرد.[۱۹]
پروپوفول دارای اثرات جانبی مختلفی از جمله درد در هنگام تزریق (به دلیل فعال شدن گیرندههای درد) میباشد، به ویژه زمانی که از عروق کوچک برای تزریق استفاده شود.[۲۰] لازم است ذکر شود که میتوان این درد را با استفاده از لیدوکائین قبل از تزریق پروپوفول کاهش داد.[۲۱] برای کاهش درد میتوان از سرعت تزریق کاست یا از عروق بزرگتر استفاده کرد.[۲۱]
پروپوفول به شکل ویال و آمپولآپنه در هنگام تزریق دوز القا بیهوشی
گشاد شدن عروق مغزی
این دارو اثرات همودینامیک برجسته تری نسبت به سایر داروهای وریدی بیهوشی دارد.[۲۲] میزان افت فشار خون ناشی از تزریق پروپوفول بسته به میزان دوز استفاده شده و همچنین استفاده همزمان از داروهای مخدر دارد.[۲۳] همچنین گزارش شده است که استفاده مداوم از این دارو موجب تغییر رنگ ادرار به سبز میشود.[۲۴][۲۵] آپنه ناشی از پروپوفول به چندعامل وابسته است از جمله میزان دوز داروی استفاده شده و داروهای قبل از القا بیهوشی (پره مد)، این وقفه تنفسی ممکن ار بیش از ۶۰ ثانیه هم به طول بی انجامد.[۲۶] این اختلال در تنفس در نتیجه اختلال مرکز تنفس میباشد که ممکن است باعث کاهش تعداد تنفس، کاهش تنفس دقیقهای، کاهش حجم جاری و در نهایت کاهش ظرفیت باقیمانده ریه شود.[۲۲]
پروپوفول باعث کاهش جریان خون مغزی، کاهش میزان مصرف اکسیژن مغز و کاهش فشار مغز میشود.[۲۷]
همچنین این دارو باعث کاهش ۵۰ درصدی در فشار چشم میشود.[۲۸]
↑Miller's Anesthesia. Elsevier Health Sciences. p. 920. ISBN9780323280112.
↑ ۲٫۰۲٫۱۲٫۲۲٫۳"Propofol". The American Society of Health-System Pharmacists. Retrieved Jan 2016.
↑ ۳٫۰۳٫۱Miner, JR; Burton, JH (Aug 2007). "Clinical practice advisory: Emergency department procedural sedation with propofol". Annals of Emergency Medicine.
↑"Economic evaluation of propofol and lorazepam for critically ill patients undergoing mechanical ventilation". Crit Care Med. March 2008.
↑McQuaid, KR.; Laine, L. (May 2008). "A systematic review and meta-analysis of randomized, controlled trials of moderate sedation for routine endoscopic procedures". Gastrointest Endosc.
↑"Ketamine-Propofol Versus Propofol Alone for Procedural Sedation in the Emergency Department: A Systematic Review and Meta-analysis". Academic Emergency Medicine. 20 August 2015.
↑In Sweetman SC (Ed.). Martindale: The Complete Drug Reference 2005. 34th Edn London pp. 1305–7
↑Baudoin Z. General anesthetics and anesthetic gases. In Dukes MNG and Aronson JK (Eds.). Meyler's Side Effects of Drugs 2000. 14th Edn Amsterdam pp. 330