Technopedia Center
PMB University Brochure
Faculty of Engineering and Computer Science
S1 Informatics S1 Information Systems S1 Information Technology S1 Computer Engineering S1 Electrical Engineering S1 Civil Engineering

faculty of Economics and Business
S1 Management S1 Accountancy

Faculty of Letters and Educational Sciences
S1 English literature S1 English language education S1 Mathematics education S1 Sports Education
teknopedia

teknopedia

teknopedia

teknopedia

teknopedia

teknopedia
teknopedia
teknopedia
teknopedia
teknopedia
teknopedia
url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url
  2. Weltenzyklopädie
  3. فارسی ایرانی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
فارسی ایرانی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از فارسی ایران)
فارسیایران
پارسی، فارسی، زبان پارسی، زبان فارسی ایران
زبان بومی درایران، افغانستان(هرات)
منطقهآسیای غربی
شمار گویشوران
۷۷٬۳ میلیون (کل)
۵۶٫۳ میلیون (مادری)  (۲۰۱۵)[۱]
الفبای فارسی
وضعیت رسمی
زبان رسمی در
 ایران
تنظیم‌شده توسطفرهنگستان زبان و ادب فارسی
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹pes
گلاتولوگwest2369[۲]
این نوشتار شامل نمادهای آوایی آی‌پی‌ای است. بدون پشتیبانی مناسب تفسیر، ممکن است علامت‌های سوال، جعبه یا دیگر نمادها را جای نویسه‌های یونی‌کد ببینید.

فارسی ایرانی یکی از گونه‌های زبان فارسی است. این زبان، زبان رسمی ایران است و توسط اقلیت‌های بزرگی در عراق و کشورهای عربی خلیج فارس، به ویژه بحرین، گفتگو می‌شود.[۳]

تاریخچه

روندهای اصلی تحول زبان فارسی نو، تغییرات سیاسی و اجتماعی مانند جابه‌جایی‌های جمعیتی، پیشرفت مناطق خاص و ظهور جریان‌های ایدئولوژیک بوده است. در ایران، به ویژه دوره صفوی، آغازگر مجموعه‌ای از تغییرات اجتماعی-زبانی بود که زبان ملی کشور را تحت تأثیر قرار داد و بازتابی از جدایی سیاسی و ایدئولوژیک ایران از آسیای میانه و افغانستان به شمار می‌رفت. احتمالاً جابه‌جایی‌های مکرر فهرست پایتخت‌های ایران نیز در شکل‌گیری گونه‌ای متمایز از فارسی شهری نقش داشته که بعدها بر گویش‌های فارسی سراسر کشور اثر گذاشت.[۴]

در اواخر قرن دوازدهم و همچنین در اواخر قرن پانزدهم یا اوایل قرن هفدهم میلادی در ایران، نظام واکه‌ای زبان فارسی دچار کاهش شد و تعدادی از همخوان‌ها نیز در بیشتر گویش‌های فارسی غربی ایران تغییر یافتند؛ در حالی که این ویژگی‌ها عمدتاً در گویش‌های شرقی، یعنی دری و تاجیکی، تا به امروز حفظ شده‌اند.[۴]

از آغاز یورش‌های ترکان و مغولان تا دوران صفویان و سلسله‌های بعدی ترک‌زبان، واژگان متعددی از زبان ترکی وارد فارسی شد؛ هرچند این میزان هرگز به اندازه وام‌گیری از عربی نبود. با این حال، در مقایسه با گویش‌های تاجیکی آسیای میانه که به شدت تحت تأثیر زبان‌های ترکی قرار گرفته‌اند، فارسی در ایران این وام‌گیری‌های ترکی را تا حد زیادی کاهش داده و در خود جذب کرده است. این روند همچنین بازتابی از واقعیت‌های سیاسی در دوره‌های صفوی، قاجار و پهلوی به شمار می‌رود.[۴]

به طور کلی، به نظر می‌رسد گویش‌های فارسی غربی ایران در واژگان و آواشناسی سریع‌تر از گویش‌های فارسی شرقی افغانستان و آسیای میانه دچار تغییر شده‌اند.[۴]

پراکندگی جغرافیایی

بر پایهٔ نتایج سرشماری سال ۱۳۷۵ مرکز آمار ایران دربارهٔ ترکیب و چیدمان قومی و تباری مردم ایران، جمعیت و آمار فارسی‌زبان‌ها نزدیک به ۴۸ درصد جمعیت ایران است. طی پژوهشی که به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۱۳۹۱ انجام شد، فارسی‌زبانان بیشینه جمعیت را در ۱۳ استان تهران، البرز، اصفهان، یزد، سمنان، قم، بوشهر، فارس، مرکزی، خراسان رضوی، کرمان، هرمزگان و خراسان جنوبی می‌سازند و در ۹ استان گلستان، قزوین، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان، خوزستان، خراسان شمالی، همدان ، لرستان و چهارمحال و بختیاری نیز در اقلیت به‌شمار می‌روند.[۵][۶][۷][۸][۹]

فارسی ایرانی از دیرباز در کشورهای عربی پیرامون خلیج فارس به عنوان یک زبان اقلیت رایج بوده است. بحرین در بر گیرنده بزرگ‌ترین اقلیت فارسی‌زبان (از نطر نسبت) این کشورهاست و میان ۱۴۴[۱۰] تا ۲۲۰ هزار نفر (۱۴٪)[۱۱] از جمعیت این کشور فارسی‌زبان بومی هستند. فارسی‌زبانان پس از عرب‌ها دومین گروه قومی بزرگ بحرین هستند.[۱۲] افزون بر این، نام بسیاری از شهرها و مناطق بحرین، از جمله منامه، دارای ریشه فارسی است.[۱۳]

در چند دهه کنونی نیز فارسی‌زبان بسیاری به کشورهای مختلفی در سراسر جهان مهاجرت کرده و زبان فارسی را در این کشورها گسترانده‌اند.[۱۴]بزرگ‌ترین جوامع غیربومی فارسی‌زبان در آمریکا (۲ میلیون)،[۱۵][۱۶] ترکیه (۸۰۰ هزار)،[۱۷] امارات (۸۰۰ هزار)،[۱۸] عراق (۵۰۰ هزار)،[۱۷] قطر (۲۸۰ هزار)،[۱۹] کانادا (۲۵۰ هزار)،[۲۰] عربستان (۲۴۰ هزار)،[۲۱] آلمان (۱۲۵ هزار)،[۲۲] و استرالیا (۱۱۰ هزار)[۲۳] ساکن هستند که بیشتر به فارسی ایرانی گفتگو می‌کنند.[۲۴][۱۴][۲۵][۲۶]

تفاوت با دیگر گونه‌های فارسی

بین گویش‌های فارسی در ایران و سایر مناطق، تفاوت‌های آوایی (واج‌شناختی)، واژگانی[۲۷] و صرفی[۲۸] وجود دارد. در شکل نوشتاری فارسی معیار ایران و دری معیار افغانستان، به جز برخی اصطلاحات محلی، تفاوت قابل توجهی دیده نمی‌شود. با این حال، فارسی گفتاری رایج در ایران از نظر تلفظ و برخی ویژگی‌های نحوی تفاوت چشمگیری با گویش‌های رایج در افغانستان و آسیای میانه دارد.[۲۹]

گویش‌های دری که در شمال، مرکز و شرق افغانستان، برای مثال در کابل، مزارشریف و بدخشان، صحبت می‌شوند، ویژگی‌های متمایزی نسبت به فارسی معیار ایران دارند. با این حال، گویش دری در غرب افغانستان حالتی میان دری و فارسی ایرانی دارد؛ برای نمونه، گویش هراتی از نظر واژگان و واج‌شناسی با هر دو نوع دری و فارسی ایرانی اشتراکاتی دارد. به همین ترتیب، فارسی رایج در شرق ایران، مثلاً در مشهد، شباهت زیادی به گویش هراتی افغانستان دارد.

گویش کابلی به عنوان الگوی معیار دری در افغانستان پذیرفته شده است، همان‌طور که گویش تهرانی به عنوان مدل معیار فارسی در ایران شناخته می‌شود.

واج‌شناسی

تفاوت‌های اصلی واج‌شناختی بین فارسی رایج ایران و گویش‌های فارسی در افغانستان و تاجیکستان (دری و تاجیکی)، همچنین فارسی کلاسیک، به شرح زیر است:

  • بیشتر گویش‌های فارسی که امروزه در ایران صحبت می‌شوند، فاقد واکه‌های معروف به "مجهول" هستند.[۴] واکه‌های "مجهول" /eː, iː/ و /oː, uː/ در فارسی معیار ایران به ترتیب با /iː/ و /uː/ ترکیب شده‌اند، در حالی که در دری و تاجیکی این واکه‌ها به عنوان واحدهای جداگانه حفظ شده‌اند. برای مثال، کلماتی مانند "شیر" و "شیر" که به طور مشابه در الفبای فارسی-عربی نوشته می‌شوند و به ترتیب در تاجیکی به صورت "шер" و "шир" نوشته می‌شوند، در فارسی معیار ایران هر دو به صورت /ʃiːr/ تلفظ می‌شوند، در حالی که در دری "شیر" به صورت /ʃeːr/ و "شیر" به صورت /ʃiːr/ و در تاجیکی "شیر" به صورت /ʃer/ و "شیر" به صورت /ʃir/ تلفظ می‌شود. واکه بلند در "زود" به معنی "سریع" و "زور" به معنی "قوی" در فارسی معیار ایران به صورت /uː/ تلفظ می‌شود، در حالی که این کلمات در دری به ترتیب به صورت /zuːd/ و /zoːr/ تلفظ می‌شوند.
  • واکه‌های مرکب فارسی کلاسیک اولیه "aw" (مانند "ow" در کلمۀ انگلیسی "cow") و "ay" (مانند "i" در کلمۀ انگلیسی "ice") در فارسی معیار ایران به ترتیب به صورت [ow] (مانند "low" در انگلیسی) و [ej] (مانند "day" در انگلیسی) تلفظ می‌شوند. در حالی که دری و تاجیکی فرم‌های اولیه را حفظ کرده‌اند. برای مثال، کلمۀ نوروز (Наврӯз در تاجیکی) در فارسی معیار ایران به صورت /nowruːz/ تلفظ می‌شود و در فارسی معیار دری به صورت /nawroːz/ تلفظ می‌شود. همچنین کلمۀ "نخیر" به معنی "نه" در فارسی معیار ایران به صورت /naχejr/ و در فارسی معیار دری به صورت /naχajr/ تلفظ می‌شود. علاوه بر این، [ow] در گفتار معمولی ایرانی به [o] ساده می‌شود و با واکۀ کوتاه /u/ ادغام می‌شود. این اتفاق در دری یا تاجیکی نمی‌افتد.
  • واکه‌های کوتاه بلند /i/ و /u/ در فارسی معیار ایران تمایل دارند که به [e] و [o] تغییر کنند، در حالی که در دری و تاجیکی این واکه‌ها ممکن است هم با انواع بلند و هم با انواع پایین‌تر تلفظ شوند.
  • تلفظ همخوان لبانه‌ای [w] در فارسی معیار ایران و فارسی تاجیکی معیار تاجیکستان به صورت [v] (سایشی لبی‌دندانی واک‌دار) انجام می‌شود، در حالی که در فارسی معیار افغانستان (دری)، تلفظ (کلاسیک) بی‌لابیالی [w] حفظ شده است. در دری، [v] به عنوان یک آلوسان از /f/ در مقابل همخوان‌های صوتی و همچنین به عنوان تغییرات /b/ در برخی موارد و همراه با [β] یافت می‌شود.
  • در فارسی معیار ایران و همچنین گویش‌های شمالی و غربی ایران، دو همخوان /ɣ/ (غ) و /ɢ/ (ق) با یکدیگر ادغام شده‌اند (احتمالاً تحت تأثیر زبان‌های ترکی)[۳۰] و گویشوران آن‌ها در تلفظ آن‌ها تفاوتی قائل نمی‌شوند. در گویش‌های جنوبی و شرقی فارسی ایرانی این دو همخوان هنوز متمایز هستند.[۳۱][۳۲][۳۳]
  • واکه‌ی کوتاه پایانی "a" (ه-) معمولاً در فارسی معیار ایران به صورت [e] تلفظ می‌شود، به جز در کلمه‌ی "نه".[۲۹] این بدین معناست که [a] و [e] در موقعیت‌های پایانی کلمات در دری جداگانه تلفظ می‌شوند، اما در فارسی معیار ایران، جایی که [e] آلوسان پایانی /æ/ در تقریباً تمام موارد است، این تفاوت وجود ندارد.
  • در برخی از گویش‌های ایران واج /ʒ/ (ژ) در /d͡ʒ/ (ج) ادغام شده است.[۳۴]

جدول‌های زیر واکه‌ها و همخوان‌های لهجه تهرانی فارسی ایرانی را نشان می‌دهند.[۳۵]

واکه‌ها

پیشین پسین
بسته ی (معروف)
/i/ 		و (معروف)
/u/
میانی ِ (مجهول)
/e̞/ 		ُ (مجهول)
/o̞/
باز َ
/æ/ 		ا
/ɒ/

همخوان‌ها

لبی لثوی پساکامی کامی نرم‌کامی زبانکی چاکنایی
خیشومی م
/m/		 ن
/n/
انسدادی واک‌دار ب
/b/		 د
/d/		 گ
/ɡ/		 ق
/ɢ/
بی‌واک پ
/p/		 ت-ط
/t/		 ک
/k/		 ء-ع
/ʔ/
انسایشی واک‌دار ج
/d͡ʒ/
بی‌واک چ
/t͡ʃ/
سایشی واک‌دار و
/v/		 ز-ذ-ض-ظ
/z/		 ژ
/ʒ/		 غ
/ɣ/
بی‌واک ف
/f/		 س-ص-ث
/s/		 ش
/ʃ/		 خ
/x/		 ه-ح
/h/
لرزشی ر
/ɾ/
ناسوده ل
/l/		 ی
/j/

دستور زبان

فارسی ایرانی دارای برخی ویژگی‌های نوین در دستور زبان است. یکی از این وِیژگی‌ها داشتن دو زمان فعلی گذشته مستمر (دنباله‌دار) و حال ملموس (دریافتنی) است که به کمک فعل کمکی داشتن ساخته می‌شود. این دو زمان به این روش به کار برده می‌شوند.

  • گذشته مستمر=داشتم می‌رفتم-داشتی می‌رفتی-داشت می‌رفت-داشتیم می‌رفتیم-داشتید می‌رفتید-داشتند می‌رفتند
  • حال ملموس=-دارم می‌روم-داری می‌روی-دارد می‌رود-داریم می‌رویم-دارید می‌روید-دارند می‌روند

این زمان در دیگر گویش‌های خاوری فارسی کمتر دیده می‌شود. گذشته ملموس و حال مستمر در گویش هراتی نیز با کاربست از واژهٔ هِی به گونه زیر وجود دارد:

  • گذشته مستمر=هی می‌رفتم-هی می‌رفتی-هی می‌رفت-هی می‌رفتیم-هی می‌رفتید-هی می‌رفتند
  • حال ملموس=-هی می‌روم-هی می‌روی-هی می‌رود-هی می‌رویم-هی می‌روید-هی می‌روند

تأثیر فرانسوی

فارسی ایران نسبت به فارسی افغانستان میزان بیشتری وام‌واژه فرانسوی دارد. با این حال واژه‌های فرانسوی‌ای مانند «فاکولته» هستند که پس از وارد شدن به فارسی، در فارسی افغانستان باقی‌مانده‌اند اما در فارسی ایران عمدتاً فراموش شده و جای خود را به معادل اصیل‌تر، در این مورد «دانشکده» داده‌اند. برخی فقط در فارسی افغانستان وجود دارند مانند «لیسه»، «شارژ دافیر» به ترتیب به معنی «دبیرستان» و «کاردار» در فارسی ایران. برخی نیز مانند «گالری» در فارسی ایران هم، هنوز کاربرد بیشتری نسبت به معادل خود، «نگارخانه» دارند.

نوشتار

نمونه‌ای از خط نستعلیق اثر میرعماد
مقالهٔ اصلی: الفبای فارسی

فارسی در ایران همانند افغانستان به الفبای فارسی نوشته می‌شود که یک گونه اصلاح‌شده از الفبای عربی و دارای چند حرف اضافی است. الفبای فارسی دارای ۳۲ حرف (۳۳ با در نظر گرفتن همزه[۳۶]) است. حروف الفبای فارسی به شرح زیر می‌باشند:

فارسی ایرانی به صورت غیررسمی به الفبای لاتین نیز نوشته می‌شود که به فینگلیش معروف است و در برنامه‌های چت، شبکه‌های اجتماعی و پیامک‌ها کاربرد دارد که معیار نیست و قوانین آن در میان افراد و حتی رسانه‌های مختلف متفاوت است.[۳۷]

گویش‌ها

همچنین ببینید: گویش‌های فارسی

جستارهای وابسته

منابع

  1. ↑ فارسیایران at اتنولوگ (18th ed., 2015)
  2. ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Western Parsi". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)
  3. ↑ "Persian". دانشگاه کمبریج. Archived from the original on 18 September 2012. Retrieved 16 July 2013.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ Perry, John R. (31 December 1996). "Persian during the Safavid Period: Sketch for an Etat de Langue". In Melville, C. (ed.). Safavid Persia: The History and Politics of an Islamic Society. I.B. Tauris. ISBN 9781860640230.
  5. ↑ منبع: شماره کتابشناسی ملی:۲۸۷۸۱۵۶/طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی)/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس - وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱
  6. ↑ «Tehran - Political Situation». en.tehran.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۹.
  7. ↑ «چند درصد تهرانی‌ها در تهران به دنیا آمده‌اند؟». سایت خبری تحلیلی تابناک|اخبار ایران و جهان|TABNAK. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۹.
  8. ↑ فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران * شماره کتاب شناسه ملّی:۲۸۹۰۶۹۰ *عنوان و نام پدیدآورنده:طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی){گزارش}:گزارش‌های پیشرفت طرح‌ها وکلان شهرها/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس *بهاء:۱۰۰۰۰۰ ریال-شابک:۷-۶۸-۶۶۲۷-۶۰۰-۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-مؤسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعیت ظاهری:۲۹۵ ص:جدول (بخش رنگی)، نمودار (بخش رنگی)*یادداشت:عنوان دیگر:طرح و بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی) سال ۱۳۸۹ *توصیفگر:شاخص‌های غیرثبتی+شاخص‌های فرهنگی+گزارش‌های پیشرفت طرح‌ها و کلان‌شهرها *توصیفگر:ایران ۳۸۶۲۸۹ *تهران۱۹۹۰۶۶ /مشهد۲۹۲۳۴۱ /اصفهان ۱۷۰۰۱۷/تبریز۱۸۴۸۱/کرج ۲۷۸۲۵۲/شیراز۲۵۱۷۰۳/اهواز۱۷۶۴۰۳/قم۲۷۰۸۷۷ *شناسنامه افزوده:واعظی، منصور، ۱۳۳۳–۷۳۵۰۶۸ *شناسنامه افزوده:شرکت پژوهشگران خبره پارس /شورای فرهنگ عمومی *مرکز پخش:خیابان ولیعصر، زرتشت غربی، خیابان کامبیز، بخش طباطبایی رفیعی، پلاک۱۸، تلفن:۷–۸۸۹۷۸۴۱۵ *لیتوگرافی، چاپ و صحافی:سازمان چاپ و انتشارات اوقاف
  9. ↑ "All urban agglomerations of the world with a population of 1 million inhabitants or more". www.citypopulation.de. Citypopulation. 1 April 2015. Retrieved 26 June 2015.
  10. ↑ «Persian, Iranian». اتنولوگ.
  11. ↑ "Persian in Bahrain". Joshua Project. Retrieved 24 January 2021.
  12. ↑ "The Persians of Bahrain". Bethany World Prayer Center (به انگلیسی).
  13. ↑ Al-Tajer, Mahdi Abdulla (1982). Language & Linguistic Origins In Bahrain. Taylor & Francis. pp. 134, 135. ISBN 978-0-7103-0024-9.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ «اس. بی. اس: زبان فارسی بیش از حد تصور در جهان گسترده است». ایرنا. ۱۰ اسفند ۱۳۹۴.اتنولوگ جمعیت فارسی‌زبانان ایران در سال ۲۰۱۶ را ۴۰٬۴۰۰٬۰۰ نفر یعنی ۴۷ درصد از جمعیت کشور می‌داند
  15. ↑ "The number of Iranians who live outside was announced/ 7 countries which have the largest number of Iraninas". Mehr News Agency. 7 September 2012. Retrieved 11 April 2017.
  16. ↑ "Iranian National Organization for Civil Registration: More than 2 million Iranians live in the U.S.A and the U.A.E". Radio Farda. 7 September 2012. Retrieved 11 April 2017.
  17. ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ "The Persian Diaspora". www.farsinet.com. Retrieved 24 January 2021.
  18. ↑ "The Persian Diaspora". Pilot Guides - Travel, Explore, Learn. Archived from the original on 25 January 2021. Retrieved 24 January 2021.
  19. ↑ "Qatar – People Groups". Joshua Project. Retrieved 21 September 2011.
  20. ↑ "Census Profile, 2016 Census". Statistics Canada. February 8, 2017. Retrieved November 4, 2019.
  21. ↑ "Saudi Arabia – People Groups". Joshua Project. Retrieved 21 September 2011.
  22. ↑ "Germany – People Groups". Joshua Project. Retrieved 21 September 2011.
  23. ↑ "Language spoken at home". www.profile.id.com.au. Archived from the original on 26 December 2018. Retrieved 24 January 2021.
  24. ↑ مسعود مطلبی (۲۶ فروردین ۱۳۹۳). «جغرافیای سیاسی اقوام ایرانی». مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی ایران. دریافت‌شده در ۵ بهمن ۱۳۹۹.
  25. ↑ «Iran - Languages». اتنولوگ. دریافت‌شده در ۵ بهمن ۱۳۹۹.
  26. ↑ «Western Persian». اتنولوگ. دریافت‌شده در ۵ بهمن ۱۳۹۹.
  27. ↑ "Ethnologue report for language code: prs". Ethnologue.com. Retrieved 26 August 2012.
  28. ↑ UCLA, Language Materials Projects. "Persian Language". Iranchamber.com. Retrieved 26 August 2012.
  29. ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ Farhadi, Rawan; Perry, J. R. (12 February 2013). "KĀBOLI". Encyclopædia Iranica. Vol. XV. pp. 276–280. Retrieved 25 February 2021.
  30. ↑ A. Pisowicz, Origins of the New and Middle Persian phonological systems (Cracow 1985), p. 112–114, 117.
  31. ↑ International Phonetic Association (1999). Handbook of the International Phonetic Association: A guide to the use of the International Phonetic Alphabet. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 124–125. ISBN 978-0-521-63751-0.
  32. ↑ Jahani, Carina (2005). "The Glottal Plosive: A Phoneme in Spoken Modern Persian or Not?". In Éva Ágnes Csató; Bo Isaksson; Carina Jahani (eds.). Linguistic Convergence and Areal Diffusion: Case studies from Iranian, Semitic and Turkic. London: RoutledgeCurzon. pp. 79–96. ISBN 0-415-30804-6.
  33. ↑ Thackston, W. M. (1 May 1993). "The Phonology of Persian". An Introduction to Persian (3rd Rev ed.). Ibex Publishers. p. xvii. ISBN 0-936347-29-5.
  34. ↑ بررسی مقابله‌ای نظام‌های واجی و معنایی گویش باصری فارس با زبان فارسی معیار. مهرداد امیری. مجله زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، شماره ۳۲، پائیز ۱۳۹۸.
  35. ↑ کمالی‌پناه (پزش)، غلامرضا: «تأملی در واج» در: مجلهٔ رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شمارهٔ ۶۷، پاییز ۱۳۸۲، صص۵۸–۶۰).
  36. ↑ دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۳۴)، لغت‌نامه دهخدا جلد۴۹ شماره مسلسل۱۱۶، به کوشش زیر نظر دکتر محمد معین.، تهران: دانشگاه تهران، سازمان لغت‌نامه
  37. ↑ Lambert, James. 2018. A multitude of 'lishes': The nomenclature of hybridity. English World-wide, 39(1): 10. DOI: 10.1075/eww.38.3.04lam

پیوند به بیرون

Pusat Layanan

UNIVERSITAS TEKNOKRAT INDONESIA | ASEAN's Best Private University
Jl. ZA. Pagar Alam No.9 -11, Labuhan Ratu, Kec. Kedaton, Kota Bandar Lampung, Lampung 35132
Phone: (0721) 702022
Email: pmb@teknokrat.ac.id