Technopedia Center
PMB University Brochure
Faculty of Engineering and Computer Science
S1 Informatics S1 Information Systems S1 Information Technology S1 Computer Engineering S1 Electrical Engineering S1 Civil Engineering

faculty of Economics and Business
S1 Management S1 Accountancy

Faculty of Letters and Educational Sciences
S1 English literature S1 English language education S1 Mathematics education S1 Sports Education
teknopedia

teknopedia

teknopedia

teknopedia

teknopedia

teknopedia
teknopedia
teknopedia
teknopedia
teknopedia
teknopedia
url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url url
  2. Weltenzyklopädie
  3. لاتین‌نویسی فارسی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
لاتین‌نویسی فارسی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
همچنین ببینید: لاتین‌نویسی

لاتین‌نویسی فارسی (به لاتین‌نویسی: Lâtinnevisiye Fârsi) نوشتن زبان فارسی به الفبای لاتین است، همچنین با نام فینگلیش (فارسی + English) نیز شناخته می‌شود.

یک تابلوی معمولی در ایستگاه متروی ورزشگاه آزادی که نشان‌گر نام آن با حروف لاتین است

در دو سدهٔ گذشته، به دلایل فراوانی شیوه و ساختار خط لاتین برای زبان فارسی پیشنهاد شده است. اولین بیان‌کنندهٔ این ایده میرزا فتحعلی آخوندزاده بود که در صدر مشروطیت رساله‌ای نیز در این راستا نوشت، اما مورد استقبال قرار نگرفت.[۱]

مشکلات خط فارسی

نشان سفارت جمهوری اسلامی ایران در پراگ به سه زبان انگلیسی، چکی و فارسی

مشکلات خط فارسی، به بیان زبان‌شناس و نشانه‌شناس ایرانی، آقای فرزان سجودی:[۲]

  • نبود نشانه برای واکه‌های کوتاه که سبب می‌شود یک کلمه را بتوان به شکل‌های مختلف خواند.
  • به‌دلیل نبود حروف مستقل برای واکه‌های کوتاه، حرف «و» در موارد زیادی به جای واکه «ـُ» استفاده می‌شود که با واکهٔ بلند «و» مانند واژه‌های «بو» و «نور»، ابهام ایجاد می‌کنند.
  • وجود حروف متفاوت برای یک واج به دلیل آمیخته شدن با زبان عربی:
  • واج /س/ با حروف «س»، «ص» و «ث»
  • واج /ز/ با حروف «ز»، «ض»، «ذ» و «ظ»
  • واج /ت/ با حروف «ت» و «ط»
  • واج /ق/ با حروف «ق» و «غ»
  • واج /ه/ با حروف «ه» و «ح»
  • وجود شکل‌های متفاوت برای بعضی از حروف؛ مثلاً «ه» در ابتدا، انتها و وسط یک کلمه، به شکل‌های متفاوت نوشته می‌شود.
  • سرهم‌نویسی و جدانویسی چندان شکل و قاعده مُدَونی ندارد؛ مثلاً این‌که آیا باید «می‌روم» را سر هم بنویسیم یا «می» را جدا بنویسیم؛ چرا «می‌روم» را معمولاً جدا از هم، اما «دانشگاه» را سرهم می‌نویسیم.
  • وجود حروفی که خوانده نمی‌شوند؛ مثل «و» در واژه‌های «خواهر» و «خواب» (این مسئله جنبهٔ تاریخی دارد و به آن املای تاریخی گفته می‌شود، چون زمانی تلفظ این کلمات به همین شکل بوده و به مرور «و» در گفتار حذف شده)
  • چندآوایی بودن نویسه «ی» (این نویسه برای واکه بلند /ای/ به کار گرفته می‌شود اما در برخی واژگان مانند «حتی» یا برخی نام‌ها مانند «کبری» و «صغری»، به صورت /آ/ تلفظ می‌شود که سبب ابهام در تلفظ و خوانش واژه می‌گردد)
  • به‌کارگیری تنوین نصب /اً/ برای پسوند آوایی «اَن» در واژگانی مانند لطفاً، قطعاً، خواهشاً، ظاهراً، عملاً، قبلاً، معمولاً، واقعاً، ابتدائاً، احیاناً، استثنائاً

برگرداندن کلمه‌های فارسی و مشکلات آن

برای برگرداندن کلمه‌های فارسی و اسامی ایرانی به الفبای لاتین قاعدهٔ رسمی و یگانه و پذیرفته‌شده‌ای وجود ندارد. اغلب رسانه‌ها شیوهای ساده‌ای را معمول کرده‌اند که ظرافت‌های زبان در آن گم می‌شود؛ مثلاً «باد» baad و «بد» bad و حتی گاهی «بعْد» baed و «بَعْید» baeid، به‌دلیل سهل‌انگاری، به‌صورت bad نوشته می‌شود که مشکلات تلفظی ایجاد می‌کند.

برای نمونه، هنگام گرفتن گذرنامه، به‌عنوان سندی رسمی و حقوقی، در نوشتن اسامی به الفبای لاتین، با توجه به استفادهٔ سلیقه‌ای از حروف لاتین، سردرگمی ایجاد می‌شود؛ مثلاً سه برادر یا خواهر ممکن است نام خانوادگی خود یا نام پدر خود را با املاهایی متفاوت نوشته باشند که می‌تواند پیامدهای حقوقی و مالی داشته باشد.[۳]

پیشنهاد تغییر خط فارسی به لاتین

به دلیل مشکلات مختلف خط فارسی، عده‌ای به فکر جایگزینی آن، با خط لاتین افتاده‌اند، اما این ایده مخالفان و موافقانی دارد.

مخالفان

ابراهیم پورداوود در بخش «دین‌دبیره» از کتاب «اوستا» چنین می‌نویسند:

چندی است که در ایران به کاستی‌های دبیرهٔ عرب برخورده و درصدد چارهٔ آن هستند. دسته‌ای طرفدار اصلاح همین دبیره (الفبا) ی کنونی هستند، دسته‌ای دیگر می‌خواهند که آن را به کناری گذاشته و دبیرهٔ لاتین را اختیار کنند. نتیجهٔ کار طرفداران اصلاح دبیرهٔ کنونی تا آن مقداری که به نظر نگارنده رسید بی‌مصرف و مضحک است. البته دبیرهٔ لاتین بسیار ساده و کامل است ولی گزینش آن از برای کشوری که همهٔ شئونات ملی خود را باخته است و تنها دارای یک زبان شکسته است صلاح نمی‌باشد.

همه کس می‌داند که به واسطهٔ دبیرهٔ عرب این همه واژگان سامی به فارسی راه یافته است به گونه‌ای که تنها یک سوم واژگان ما آریایی است «این آمار استاد پورداود برای چند ده سال پیش است و هم‌اکنون با تلاش سره گویان ارجمند دست کم پنجاه درصد واژگان زبان فارسی معیار، آریایی است.». فردا پس از برگزیدن دبیرهٔ لاتین دسته دسته واژگان زبان‌های اروپایی به زبان ما راه خواهند یافت و صدها واژه مانند رولیسیون، کونستیسیون، پارلمان، کاندیدات، کمیسیون، بودجه و… با همان دبیرهٔ لاتین و املای درست فرانسه نوشته می‌شود: revolution , Constitution , Parlement , Candidate, Commission, budget,....

با این ترتیب زبان آلودهٔ ما آلوده تر خواهد شد. همان گونه که اندیشمندان ما می‌خواهند که با تغییر دبیره به دانش و آگاهی ما بیفزایند باید پیشرفت دادن ملیت مان را نیز در نظر داشته باشند. باید به گونه‌ای عمل کنند که از درخت کهنسال ما، دوباره شاخ و بری سر زند نه آن که تیشه به ریشهٔ آن رسد. ملیت ما باید دوش به دوش هم با شیمی و فیزیک و هندسه پیشرفت کند نه آن که یکی از آن‌ها فدای دیگری گردد. یگانه راه نجات ایران زنده نمودن سنت ملی آن است. چه خوب است که ترقی خواهان ما در تغییر الفبا نیز به «دین دبیره» که به فتوای دانشمندان اروپایی خاورشناس یکی از دبیره‌های خوب به‌شمار می‌رود نظری افکنند و این الفبای ساده و آسان را که در مدت چند ساعت می‌توان یادگرفت به کلی فراموش نکنند. گذشته از آن که دین دبیره برگزیدهٔ نیاکان ماست به وسیلهٔ آن می‌توانیم خدمات شایانی به زبان و ملیت خود بنماییم و نفوذ واژگان عربی و ترکی و اروپایی در فارسی کم‌تر خواهد شد؛ همان گونه که در پارینه، دبیرهٔ عرب واژگان سامی را داخل زبان ما کرد در آینده «دین دبیره» واژگان فراموش شدهٔ (پارسی) را دوباره به یاد ما خواهد آورد و نیز به تلفظ درست واژگان فارسی که به واسطهٔ کاستی دبیرهٔ عرب دگرگون شدند موفق خواهیم شد، از آن جمله است نام خود میهن ما «ایران» که تا چند سدهٔ گذشته تلفظ درست آن Eran محفوظ بود.

موافقان

احمد کسروی در کتاب «زبان پاک» چنین می‌نویسند:

بی‌گفتگوست که باید الفبای ما دیگر گردد. در این باره پنجاه سال است (تا سال ۱۳۲۲) سخن می‌رود و اکنون باید به‌کار بسته شود و ما شایسته‌ترین دسته‌ایم که آن را بکار بندیم. اگر امروز ما این را بکار نبندیم، یا همچنان می‌ماند و بجایی نمی‌رسد یا به‌دست کسان ناشایستی می‌افتد که یک چیز ناقص درست کرده به‌دست‌ها دهند.

ما دوست می‌داشتیم خودمان یک الفبای بهتر و درست‌تری بسازیم و به‌کار بریم که چون رواج گرفت، اروپاییان آن را از ما گیرند ولی [به دلیل محدودیت‌ها] این ما را ناگزیر می‌کرد که چند سال دیگر منتظر باشیم. از این‌رو از آن چشم پوشیدیم و بهتر دانستیم که به همان الفبای لاتین که دیگران نیز اقتباس کرده‌اند، قانع باشیم.[۴]

در ادامه در همین کتاب، الفبای پیشنهادی خود را آورده است؛ که بسیار همانندِ الفبای رسمی است.

  • کورش صفوی. موافق با جایگزینی الفبای لاتین به جای خط فارسی
  • صادق هدایت، انتقاد از خط فارسی امروزی
  • منصور حکمت، در زمینهٔ تغییر الفبای فارسی به الفبای لاتین و رومانیزاسیون آن فعالیت می‌کرد و به همین منظور کنوانسیون یوروفارسی را بنیان گذاشت.[۵]

میانه‌روها

اما دستهٔ دیگری هستند که از طرفی عقیده دارند که خط کنونی فارسی را بخاطر تمامی خوبی‌هایش باید نگه داشت و دلایلی برای عدم موافقت با جایگزینی کامل خط را بیان می‌کنند و از طرفی معایب خط فارسی را پذیرفته‌اند و برای پوشش عیب‌های آن به‌کارگیری خط کمکی دیگری را هم‌راستا با آن پیشنهاد می‌کنند؛ که منظور بیشتر این افراد از خطِ دوم، همان خطِ لاتین است.

شاید بتوان با برخی دیگر از بزرگان هم‌داستان شد که می‌گویند تغییر خط فارسی نه ممکن است و نه لازم، اما ابداع خط جدید با الفبای رومیایی برای نوشتن فارسی در کالبدی جدید به ویژه در متون فنی و نیز پیامک‌ها، ایمیل‌ها و تابلوها ضروری است و ما می‌توانیم دو خط با کارکردهای مختلف داشته باشیم. تدوین فرهنگ املایی خط فارسی، آموزش برنامه‌ریزی‌شده و علمی این خط در مدارس و دانشگاه‌ها، تدوین شیوه‌نامهٔ خط معیار، سامان‌دهی نوشتن به حروف رومیایی و تدوین شیوه‌نامه‌ای در این مورد با محوریت فرهنگستان زبان و ادب فارسی و با بهره‌گیری از همهٔ داشته‌ها و دانسته‌های متخصصان و استادان فرهنگستانی و غیرفرهنگستانی می‌تواند به بخش عمده‌ای از نارسایی‌ها و آشفتگی‌ها پایان دهد.[۶]

حال تکلیف ما این است که بگذاریم خط کنونی سر جایش باشد و از آن برای نامه‌های اداری، شعر و شاعری، متن‌های ادبی و مانند این‌ها استفاده کنیم، اما خط دیگری را به صورت علمی تدبیر کنیم که کارهای علمی و کامپیوتری را برای ما انجام دهد، هرچند این خط عملاً به دست بچه‌ها و جوان‌ترها تدبیر شده است. در پیامک، خطی که به آن فارگلیسی یا فینگلیش می‌گویند، به دست بچه‌ها درست شده است که در عمل مقدار زیادی ناپختگی در آن دیده می‌شود.[۷]

یکسان‌سازی

امروزه لاتین‌نویسی ازسوی کنفرانس و گروه یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی سازمان ملل UNCSGN-UNGEGN به یک الزام در نام‌های جغرافیایی و پدیده‌ها و اصطلاحات نوین تبدیل شده است و عملاً تمام کشورها تابلوی خیابان‌ها و نام‌ها و نقشه‌ها را برای سهولتِ ردیابی در ناوبری، هواپیماها و مسافران و گردشگران لاتین‌نویسی کرده‌اند.[۸]

تا مدت‌ها، استاندارد رسمی برایِ آوانگاری فارسی به خطِ لاتین نبود. در سال ۱۳۸۲ نظام آوانگاری کلی نام‌های جغرافیایی ایران ارائه شد و پس از آن برای تصویب به گروه متخصصان نام‌های جغرافیایی سازمان ملل ارسال شد و سرانجام در نهم اوت ۲۰۱۲ در دهمین کنفرانس بین‌المللی استانداردسازی نام‌های جغرافیایی، به‌عنوان یکی از شیوه‌های لاتین‌نویسی مورد پذیرش سازمان ملل، به‌تصویب رسید. پس از آن در سال ۱۳۹۱ خورشیدی، این استاندارد با عنوانِ "شیوه‌نامه آوانگاریِ کلیِ نام‌های جغرافیاییِ ایران" به همهٔ وزارتخانه‌ها و نهادهایِ دولتی برایِ اجرا ابلاغ شد.[۹] البته پیشتر در دهه ۵۰ الگویی نزدیک به این شیوه نامه، نخستین بار توسط دکتر محمد معین در واژه‌نامه فرهنگ معین برای نمایش بهتر تلفظ‌ها بکار برده شده بود.

در پروژه‌ای به نامِ «الفبایِ دوم» کوشیده شده، تا کاربردِ استانداردِ یادشده از نگارشِ نام‌هایِ جغرافیایی فراتر رود، به گونه‌ای که بتوان هر متنِ فارسی را بر پایهٔ این استاندارد نوشت. بر پایهٔ شیوه‌نامه‌ای مکمل ابزارهایی زیرساختی برایِ غلط‌یابی،[۱۰][۱۱] ترانویسیِ متن‌ها از خطِ فارسی به لاتین حاویِ افزونه‌ای برایِ گوگل کروم،[۱۲] ترجمهٔ واژه‌ها و نیز آموزشِ زبان به ایرانیانِ نسلِ دوم در خارج از کشور توسعه یافته است. با کمکِ این ابزارها کتاب‌هایی اندک، از جمله دیوان حافظ و رباعیات خیام ترانویسی شده‌اند.[۱۳]

کاربردهای لاتین‌نویسی فارسی

نوشتن فارسی به الفبای لاتین کاربردهای گوناگونی دارد:[نیازمند منبع]

  • نوشتن نامه و پیام الکترونیکی
  • نوشتن پیام در پیام رسان‌های امروزی
  • آموزش زبان فارسی به خارجیان
  • در محیط دانشگاهی برای بحث‌های زبان‌شناختی و غیره
  • در واژه‌نامه‌ها برای نشان دادن تلفظ
  • در کتاب‌هایی که در بارهٔ گویش‌ها و زبان‌های ایرانی است.
  • در تابلوهای راهنمایی و رانندگی، خیابان‌ها، کوچه‌ها، ...
  • در رایانه و اینترنت برای نام‌گذاری فایل‌ها و پوشه‌ها و …
  • در رسانه‌ها برای نوشتن نام فیلم، شو، آهنگ، ...
  • و موارد دیگر

شیوه‌های لاتین‌نویسی

نویسه‌گردانی

در نویسه‌گردانی تلاش بر این است که جمله را همان‌گونه که با الفبای فارسی-عربی نوشته می‌شود، با الفبای لاتین بنویسند. در این‌گونه لاتین‌نویسی مثلاً جمله «من پارسی می‌نویسم» به صورت «Man Pârsi minevisam» نوشته می‌شود. این سبک نوشتن نمی‌تواند کاربرد عملی داشته باشد و تنها در متن‌های پژوهشی به زبان‌های غیر فارسی بکار می‌رود.

آوانگاری

در آوانگاری تلاش بر این است که جمله را همان‌گونه که خوانده می‌شود، به لاتین بنویسند. در این‌گونه لاتین‌نویسی مثلاً جمله «من پارسی می‌نویسم» به صورت «Man Pârsi minevisam» نوشته می‌شود.

جدول‌های برگردان حروف

این روش برپایهٔ شیوه نامهٔ استاندارد است؛ که بیشتر در فرهنگ‌نامه‌ها (مانند: فرهنگ معین و فرهنگ عمید) و نرم‌افزارهای ترانویسی کاربرد دارد.[۱۴] از جمله ویژگی‌های این شیوه‌نامه، بکاربردن نویسه /a/ برای واکه /اَ/، نویسه /â/ برای واکه /آ/، نویسه /ǩ/ برای آوای /خ/، نویسه /q/ برای آوای /ق/، نویسه /ǧ/ برای آوای /غ/، نویسه /š/ برای آوای /ش/، نویسه /j/ برای آوای /ژ/، نویسه /c/ برای آوای /ج/ و نویسه /č/ برای آوای /چ/ است. در این روش، مشکل دوگانگی و ابهام از بین رفته است؛ چون برای هر آوا تنها یک نویسه وجود دارد.

همخوان‌ها

الفبای پارسی ب پ ت ث ج چ ح خ د ذ ر ز ژ س ش ص ض ط ظ ع/همزه غ ف ق ک گ ل م ن و ه ی/ی ‎[۱۵]
لاتین‌نویسی پارسی b p t s c č h ǩ d z r z j s š s z t z ě ǧ f q k g l m n v h y
نمونه پارسی بردبار پیکر تاختن مثلث جایگاه چشم حافظ خوشحال درود ذره رفتار زندگی ژرف سپنتا شمشیر اصفهان ضربه طرفدار ظاهر نعمت غروب فرزند قانون کاویان گلشن لبریز مردم نگارین واژه هنگام یزدان
لاتین نویسی bordbâr peykar tâǩtan mosallas câygâh čašm hâfez ǩošhâl dorud zarre raftâr zendegi jarf sepantâ šamšir Esfahân zarbe tarafdâr zâher neěmat ǧorub farzand qânun kâviyân golšan labriz mardom negârin vâje hengâm yazdân
DIN 31635 b p t ṯ c č ḥ ǩ d ḏ r z j s š ṣ ḍ ṭ ẓ ě ǧ f q k g l m n v h y
ALA-LC th j ch kh dh sh ě gh
الفبای آوانگاری بین‌المللی (MSA) b p t s dʒ tʃ h ǩ d z r z ʒ s ʃ s z t z ʔ ʁ~ɣ~ɢ~q f q ɣ~ɢ~ʁ k ɡ l m n v h j
UNGEGN(1967) b p t s j ch h kh d z r z zh s sh s z t z ě gh f q k g l m n v h y
UNGEGN(2012) b p t s j č h ǩ d z r z j s š s z t z ě ǧ f q k g l m n v h y

تلفظ حرف همزه و همچنین حرف عین (ساکن) عربی در بین فارس‌زبان به‌صورت انسدادی چاکنایی است. در راستای برگردان آواهای اصیل زبان فارسی به خط لاتین، یکی از چالش‌های بنیادین، بازنماییدقیق و رسای آواهای حلقی همچون همزه و حرف عین (در حالت ساکن) است. با توجه بهویژگی آوایی این حروف و ضرورت حفظ اصالت تلفظ، پیشنهاد می‌شود از حرف Ě (با نشانه‌یهفتک بالای E) بهره گرفته شود. این نماد، نه‌تنها توانایی بازتاب دقیق این آواهای خاص راداراست، بلکه از نظر زیبایی‌شناختی و هماهنگی با ساختار لاتین‌نویسی فارسی نیز استاندارد،شایسته و قابل پذیرش است. به‌کارگیری Ě، گامی مؤثر در جهت پالایش، یک‌دست‌سازی وعلمی‌سازی نظام آوانگاری فارسی به خط لاتین خواهد بود. این واج در الفبای آوانگاری بین‌المللی به صورت /ʔ/ نشان داده می‌شود. البته لاتین نویسی واکهٔ «ع» در حالت غیرساکن بستگی به صدای پس از آن دارد. مانند: Ali (علی), edâlat (عدالت), olum(علوم)

واکه‌ها

الفبای فارسی اَ اِ اُ آ ای او
لاتین‌نویسی فارسی a e o â i u
نمونه پارسی اَبر اِنسان اُمید آسمان ایرانی روز
لاتین‌نویسی abr ensân omid âsemân irâni ruz
نمونهٔ شعر سعدی با هر دو الفبا
لاتین‌نویسی الفبای پارسی
Bani Âdam aězâye yek peykarand بنی آدم اعضای یک پیکرند
Ke dar âfarineš ze yek goharand که در آفرینش ز یک گوهرند
Čo ozvi be dard âvarad ruzegâr چو عضوی به درد آورد روزگار
Degar ozv hâ râ namânad qarâr دگر عضوها را نماند قرار

گسترش لاتین‌نویسی

همچنین ببینید: لاتین‌نویسی، روماجی، و پین‌یین

امروزه لاتین‌نویسی به‌طور گسترده‌ای در زبان‌های شرقی رایج شده است. عرب‌زبان‌ها امروزه به‌مراتب بیشتر از فارسی زبانان از لاتین‌نویسی استفاده می‌کنند. هندی‌ها و پاکستانی‌ها نیز به‌طور فزاینده‌ای از لاتین‌نویسی استفاده می‌کنند. در کشورهایی مانندِ چین و ژاپن الفبای لاتین به عنوان الفبای دوم و کمک آموزشی به رسمیت شناخته شده، و استانداردهایی نیز برای آن ساخته و مصوب شده است.[۱۶][۱۷][۱۸]

الفبای تاجیکی لاتین

مقالهٔ اصلی: الفبای تاجیکی
همچنین ببینید: تغییر خط در تاجیکستان

زبان تاجیک یا فارسی تاجیکی یکی از گویش‌های زبان فارسی است. این زبان در جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان در سال‌های بین ۱۹۲۶ تا اواخر دههٔ ۱۹۳۰ میلادی به‌صورت استاندارد با استفاده از نسخه‌ای مخصوص از خط لاتین نوشته می‌شده است.

در اواخر دههٔ ۱۹۳۰ میلادی این خط لاتین با نسخه‌ای برگرفته‌شده از خط سیریلیک عوض شد.

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ «زبان فارسی و خط لاتینی». رادیو زمانه. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۴.
  2. ↑ ««چرا نباید خط فارسی را تغییر دهیم»». ایسنا. ۲۰۱۳-۰۲-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۴.
  3. ↑ «فارسی به الفبای لاتین». جدید آنلاین. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۴.
  4. ↑ «کتاب زبان پاک» (PDF). کسروی. ۲۰۱۳-۰۲-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۴.
  5. ↑ آرشیو آثار منصور حکمت: خط لاتین بی تقصیر است: تغییر خط و "هویت ملی"، نگاهی اجمالی، با نام مستعار نادر حقیقیان، نوشته‌شده در خط نو، فصلنامۀ کنوانسیون اروفارسی، شمارۀ ١، نوامبر ١٩٩۵؛ بازدید در ۲۱ آذر ۱۴۰۳.
  6. ↑ «اظهارات جالب توجه کوروش کمالی دربارهٔ تغییر خط فارسی». ایسنا. ۲۰۱۳-۰۲-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۴.
  7. ↑ «پیشنهاد مسعود خیام برای حل مشکلات خط فارسی». ایسنا. ۲۰۱۳-۰۱-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۴.
  8. ↑ «از اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان، دکتر عجم، تهران، ۱۳۸۸». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ آوریل ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۲.
  9. ↑ «ابلاغ شیوه‌نامه آوانگاری کلی نام‌های جغرافیایی ایران». ایسنا. ۲۰۱۳-۰۳-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۴.
  10. ↑ غلط‌یاب OpenOffice. بر پایهٔ الفبایِ دوم.
  11. ↑ غلط‌یاب mozilla بایگانی‌شده در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine. بر پایهٔ الفبایِ دوم.
  12. ↑ ویراست‌لایف بایگانی‌شده در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine. افزونهٔ ترانویسیِ گوگل کروم بر پایهٔ الفبایِ دوم.
  13. ↑ همین نوشتار در ویکی‌پدیایِ انگلیسی.
  14. ↑ واژه یاب پارسی (لاتین نویسیِ واژگان، در بخشِ فرهنگِ عمید)
  15. ↑ در مصر، سودان و نواحی دیگر، شکل انتهایی الفبای عربی (بدون دونقطه).
  16. ↑ الفبای لاتین
  17. ↑ لاتین نویسی ژاپنی
  18. ↑ لاتین نویسی چینی

منابع

  1. ^  Perry, J. R. (2005) A Tajik Persian Reference Grammar (Boston: Brill) p. 35
  2. [۱] رادیو زمانه، مقالهٔ زبان فارسی و خط لاتین
  3. [۲] کمیتهٔ نامگذاری نام‌های جغرافیایی ایران
  4. وبگاه رسمی پروژه الفبای دوم پارسی (alefbaye2om.org)
  5. فارسی به الفبای لاتین، جدیدنیوز ۲۰۰۸/۰۶/۱۲

منابع برای مطالعه بیشتر

پیوند به بیرون

Pusat Layanan

UNIVERSITAS TEKNOKRAT INDONESIA | ASEAN's Best Private University
Jl. ZA. Pagar Alam No.9 -11, Labuhan Ratu, Kec. Kedaton, Kota Bandar Lampung, Lampung 35132
Phone: (0721) 702022
Email: pmb@teknokrat.ac.id