 | رد کردن جدول تا شروع بحثها | |
| اینجا یک صفحهٔ بحث برای گفتگو پیرامون بهبود مقاله جنگ اول قرهباغ است. اینجا انجمن نیست که راجع به موضوعهای عمومی پیرامون موضوع مقاله گفتگو کنید. |
سیاستهای مقاله
|
| یافتن منابع: گوگل (کتابها · اخبار · روزنامهها · آکادمیک · تصاویر آزاد · ارجاعات وپ) · اخبار آزاد · جیاستور · نیویورک تایمز · کتابخانه وپ |
 | این مقاله با درجه کیفیت ضعیف و اهمیت خیلی بالا دارای امتیاز ۱٬۹۴۱ در ویکیپروژه نسخهٔ آفلاین است.
جزئیات بیشتر
|
 |
این مقاله عضو ویکیپروژههای زیر است: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | اطلاعاتی از جنگ اول قرهباغ در صفحهٔ اصلی ویکیپدیا در بخش آیا میدانستید؟ در هفتهٔ ۳۰ از سال ۲۰۱۳ ظاهر شد. متن ورودی به شرح زیر بود: «آیا میدانستید که
|  |
زلزله اسپیتاک چه ربطی به قره باغ دارد؟
شهر اسپیتاک در شمال ارمنستان واقع است و هیچ ارتباطی به قره باغ ندارد. درصورت نداشتن مدرک معتبر لطفا سطرهای مربوطه را حذف کنید.Atila Kagan ۱۷ ژوئیهٔ ۲۰۱۰، ساعت ۰۶:۴۰ (UTC)
- سلام. اگر این شهر در منطقه قرهباغ واقع نشده، خودتان مطالب مربوطه را حذف نمایید. ساغاول. --علمجو ۱۷ ژوئیهٔ ۲۰۱۰، ساعت ۰۶:۴۳ (UTC)
زدودن آمارهای بدون منبع
لطفاً آمارهایی که «نیازمند منبع» میباشد را یا بزدایید، یا منبعی ارائه دهید. با سپاس --مهدی ۲ مرداد ۱۳۸۹ برابر با ۲۴ ژوئیهٔ ۲۰۱۰، ساعت ۰۴:۳۱ (UTC)
جنگ قره باغ
قره باغ کوهستانی یا آرتساخ حکومتی است مستقل که در قفقاز جنوبی قرار دارد. این کشور از غرب با جمهوری ارمنستان، از جنوب با ایران و از شمال و شرق با جمهوری آذربایجان هممرز است. پایتخت آن شهر استپاناکرد و شهر شوشی مرکز فرهنگی آن است. قره باغ کوهستانی به عنوان یکی از استان های تاریخی ارمنستان به نام آرتساخ معروف است. در دوران های مختلف تاریخی این منطقه اسامی مختلفی به خود گرفته است. نام آرتساخ به دوران قبل از میلاد بر می گردد. آرتساخ به معنی جنگل های آرا می باشد، که در واقع شکارگاه آرا یکی از پادشاهان اسطوره ای ارمنیان بوده. در سنگ نوشته های اورارتویی از این منطقه با نام های "اورتخه" یا "اورتخینی" یاد شده است. استرابون در کتاب جغرافیای خود (قرن اول میلادی) از این منطقه به عنوان یکی از استان های هایک کبیر، در ساحل شرقی رودخانه "کور" به نام "اورخیستنا" یاد کرده است. در قرون وسطی با نام "زاودک" یا "پوکر سیونیک" (سیونیک صغیر) معروف بوده است. در قرن سیزدهم میلادی از این منطقه با نام "خاچن" یاد شده است. در قرن هجدهم "ارمنستان صغیر" نامیده شده و همچنین به عنوان بخشی از استان "اودیک" با اسامی " آغوانگ"، " آرولیتیس گوغمانتس" (طرفهای شرقی) معروف بوده است. کلمه قره باغ در منابع تاریخی از قرن چهاردهم میلادی پدیدار شده و در واقع به زمانی بر می گردد که منطقه تحت سلطه ایران بوده است. در آن زمان مناطق دشتی "باغ سفید" و مناطق کوهستانی "باغ سعید" نامیده می شدند. سپس ساکنان ترک زبان منطقه "باغ سعید" را به "باغ سیاه" مبدل کرده اند. در زمان سلطه حکومت روسیه شوروی کلمه "ناگورنو" (کوهستانی) به آن افزوده شده و نام این منطقه به منطقه "قره باغ کوهستانی" تبدیل شده است. قابل ذکر است که قسمت کوهستانی تقریباً ۵/۱۲ درصد کل قره باغ را دربرگرفته است. قره باغ از ۵ ناحیه عسکران، مارتونی، هادروت، شوشی و مارداکرت تشکیل شده است.
در سال ۱۸۰۵ م این منطقه که با نام خانات قره باغ معروف شده بود از ایران جدا و بر اساس معاعده های گلستان در ۱۸۱۳م و بعدها ترکمنچای در ۱۸۲۸م این منطقه و ارمنستان شرقی کاملاً از ایران جدا و به روسیه تزاری واگذار شدند.
این وضیعت تا سال ۱۹۱۷م و از بین رفتن حکومت روسیه تزاری و به قدرت رسیدن حکومت اتحاد جماهیر شوروی ادامه پیدا کرد. البته با از بین رفتن حکومت روسیه تزاری جمهوری تازه تاسیس دمکراتیک آذربایجان ادعاهای خود را برای تحت سلطه در آوردن مناطق ماوراء قفقاز شروع کرد که همزمان با تخلیه و قتل عام ارمنیان ساکن باکو و گنجه از سوی نیروهای آذربایجانی بود. با وجود این که در ۲۳ مارس ۱۹۲۰م شهر شوشی که پایتخت قره باغ در آن زمان بود توسط نیروهای آذربایجانی کاملاً ویران شده بود، نیروهای آذربایجان در مناطق دیگر قره باغ با مقابله شدید ارمنیان ساکن منطقه روبرو شدند. در اول دسامبر ۱۹۲۰م جامعه ملل منطقه قره باغ را منطقه مورد مناقشه نامید و بدلیل قتل عام هایی که جمهوری تازه تاسیس آذربایجان در منطقه بر علیه ارمنیان ساکن انجام داده بود مانع از عضویت این حکومت به جامعه ملل شد. از اینرو به هیچ عنوان منطقه را جزء مرزهای جمهوری آذربایجان قبول نکرده و منطقه را مستفل و مورد مناقشه نامیدند. پر واضح است که در سال های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰م که جمهوری دموکراتیک آذربایجان تاسیس شده بود منطقه قره باغ به هیچ وجه جزء اراضی این کشور تازه تاسیس نبوده است.
قره باغ در دوران اتحاد جماهیر شوروی
بعد از استقرار حکومت شوروی در منطقه ماوراء قفقاز، بر اساس توافقی که بین حکومت شوروی و ارمنستان بعمل آمد ارتش روس در منطقه قره باغ مستقر شد. با استقرار ارتش روسیه شوروی در منطقه کمیساریای عالی جمهوری آذربایجان شوروی اعلام کرد که این منطقه و همچنین مناطق نخجوان و زانگزور جزء جمهوری ارمنستان شوروی هستند و در این ارتباط در جون ۱۹۲۱م قرار دادی بین جمهوری های ارمنستان و آذربایجان عقد گردید بر اساس این قرار داد اعلام شد، آذربایجان شوروی در ارتباط با منطقه قره باغ هیچگونه ادعایی ندارد. این قرار داد در واقع آخرین سند بینالملل رسمی است که در رابطه با منطقهٔ مورد مناقشه قره باغ در حکومت کمونیستی عقد گردیده است. بزودی حکومت شوروی برای برقراری روابط حسنه با ترکیه همچنین فشارهای استالین و در راستای سیاست های تفرقه افکنانه وی اقدام به جدا کردن اجباری این منطقه از جمهوری ارمنستان شوروی کرده و منطقه قره باغ را به جمهوری آذربایجان واگذار کردند. به طبع با این موضوع ارمنیان ساکن منطقه قره باغ اقدام به مخالفت و مبارزه مسلحانه کردند. در نتیجه این مخالفت و اقدامات مسلحانه در ۱۹۲۳م به بخشی از منطقه قره باغ خود مختاری داده می شود که با عنوان حکومت خود مختار قره باغ کوهستانی تحت نظر حکومت مرکزی آذربایجان شوروی قرار می گیرد، بخشی از این منطقه نیز کاملاً به جمهوری آذربایجان شوروی ملحق می شود، بدین گونه قره باغ کوهستانی به دو قسمت تقسیم می شود بخشی خود مختار و بخش اعظمی نیز که شامل گلستان، کلباجار، کاراهاد، لاچین و شامخور بودند از سوی حکومت مرکزی اتحاد جماهیر شوروی به آذربایجان شوروی واگذار می شوند. در طول این مدت و هفتاد سال بعد از این تصمیم، ارمنیان ساکن منطقه خود مختار قره باغ بارها با تقاضاهای خود به مسکو خواستار الحاق دیگر مناطق به منطقه خود مختار و ارمنستان شدند لیکن این تقاضاها و درخواست ها بی نتیجه و پاسخ ماندند.
قره باغ بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی
نارضایتی ارمنیان منطقه از این وضعیت سرانجام در اواخر دهه۱۹۸۰ میلادی و همزمان با سیاست های گورباچف در سال های پایانی حیات اتحاد جماهیر شوروی، منجر به از سرگیری تنش های قومی میان ارمنیان و آذری ها شد. سال ۱۹۸۸م سالی مهم برای منطقه قره باغ کوهستانی می توان قلمداد کرد، در این سال ارمنیان ساکن منطقه قره باغ کوهستانی یک صدا برای بدست آوردن حقوق خود به پا خواستند و خواهان ملحق شدن به جمهوری ارمنستان شوروی شدند در ۲۰ فوریه ۱۹۸۸م نمایندگان مجلس منطقه ای درجلسه ای اعلام به جدایی از جمهوری آذربایجان و الحاق به جمهوری ارمنستان بر اساس قوانین موجود در اتحاد جماهیر شوروی کردند و تقاضای خود را به حکومت مرکزی اتحاد جماهیر شوروی تسلیم کردند، لیکن در بخش های ارمنی نشین جمهوری آذربایجان در شهرهای سومگایت، باکو، گیرووآباد و شامخور حکومت آذربایجان اقدام به قتل عام ارمنیان ساکن این مناطق کردند به گونه ای که بیش از ۴۵۰ هزار نفر از ساکنان ارمنی این شهرها گریخته و به ارمنستان پناهنده شدند. مدت زیادی از حادثه سومگائیت نگذشته بود که کمیتهای با اعضای ثابت ۱۱ نفره با نام «جبهة مردمی قرهباغ» با هدف سازمان دادن به اعتراضات مردم قرهباغ تأسیس شد. این کمیته که اختصاراً «کمیتة قرهباغ» نامیده میشد، به سرعت قدرت گرفته و در صحنة مناقشه حاضر شد. اغلب اعضای این کمیته، برگزیدگان دانشگاهی و تشکل های نویسندگان بودند و بسیاری از آنان در زمینة تخصص خود چهرههای سرشناسی بودند. دولت مرکزی بیدرنگ کمیتة قرهباغ را غیرقانونی اعلام کرد و ۴ نفر از رهبران ارمنیان دستگیر شدند و انجام تظاهرات در ایروان و قرهباغ بدون اخذ مجوز ممنوع شد. در این هنگام دادگاهی که مسئول رسیدگی به حادثة سومگائیت بود، یکی از عوامل درگیری را که آذربایجانی بود به ۱۵ سال زندان محکوم کرد. اگر چه آذری ها معتقد بودند که این حکم برای راضی کردن ارمنیان است ولی ارمنیان آن را حداقل مجازات میدانستند. چندی نگذشت که تظاهرات رسمی در اول ماه مه ۱۹۸۸م به تظاهراتی برای وحدت قرهباغ تبدیل شد. در ۱۷ مه ۱۹۸۸ م نیز تظاهرات گستردهای در ایروان برگزار شد که در استپاناکرد، با اعتصابات سراسری همراه شد. در ژوئن ۱۹۸۸م کنفرانس نوزدهم حزب کمونیست شوروی، در مسکو برگزار شد. انتظار میرفت که از منطقة قفقاز دو درخواست تغییر مرزها، درخواست آبخازها برای جدایی از گرجستان و درخواست ارمنیان قرهباغ برای پیوستن به ارمنستان در این کنفرانس مطرح شود. در پی اظهارات گورباچف مبنی بر عدم امکان ایجاد هرگونه تغییر در مرزهای جمهوری ها تظاهرات در ایروان از سرگرفته شد. این تظاهرات در روز ۵ ژوئیه ۱۹۸۸م به یک اعتصاب عمومی انجامید.
در روز ۱۴ ژوئن ۱۹۸۸م تمام مدارس و مراکز تجاری در حمایت از خواستة شورای قرهباغ و برای واداشتن شورای عالی ارمنستان به تأیید این مصوبه تعطیل شدند. حدود ۷۰۰ هزار نفر در میدان اپرا ایروان گرد آمدند.
دولت ارمنستان نیز از تقاضای شورای قرهباغ برای الحاق به ارمنستان، حمایت و آن را تأیید کرد. از شورای عالی اتحاد شوروی نیز خواسته شد تا با نظر مثبت این مسئله را حل کند. همچنین در قطعنامه مجزا، کشتار سومگائیت را نیز محکوم کردند.
در دوم سپتامبر ۱۹۹۱م در خلال فروپاشی شوروی، توسط مجمع مردمی نمایندگان قره باغ کوهستانی و شورای منطقه ای منطقه شاهومیان، بیانیه استقلال قره باغ کوهستانی تهیه و استقلال قره باغ کوهستانی با مرزهای منطقه شاهومیان اعلام شد. البته بر خلاف تصمیم مردم منطقه، حکومت آذربایجان اقدام به لغو قانون جدید کرد که این عملاً مغایر با قوانین دادگاه قانون گذاری حکومت شوروی بود.
در ۱۰ دسامبر ۱۹۹۱م چند روز قبل از فرو پاشی حکومت اتحاد جماهیر شوروی، ارمنیان قره باغ در نتیجهٔ رفراندوم عمومی که با موافقت کامل و اکثریت مردم انجام پذیرفت به نفع استقلال از جمهوری آذربایجان رأی دادند. بعد از این رفراندوم نمایندگان اقدام به تشکیل و انتخاب مجلس قره باغ کوهستانی کردند. این مجلس اولین دولت مستقل قره باغ کوهستانی را تشکیل داد. این دولت در شرایطی شروع به فعالیت کرد که این کشور تازه استقلال یافته از طرف حکومت آذربایجان مورد محاصره و تهاجم قرار گرفته بود.
شروع جنگ
با استفاده از تجهیزات نظامی موجود و مستقر ارتش چهارم اتحاد جماهیر شوروی در جمهوری آذربایجان این حکومت اقدام به حمله و شروع عملیات جنگی بر علیه منطقه قره باغ کوهستانی کرد.
در ماه می ۱۹۹۲م نیروهای قره باغ کوهستانی موفق به آزاد کردن شهر شوشی از نیروهای متخاصم آذربایجانی شدند، همچنین از طریق منطقه لاچین راهی به سمت جمهوری ارمنستان باز کردند، بدین نحو توانستند خود را از محاصرهٔ کامل نیروهای آذربایجانی بیرون آورند ولی در ماه های جون و جولای ۱۹۹۲م نیروهای آذربایجان موفق به تصرف در آوردن منطقه شاهومیان، مارتاگرد، ماردونی، اسکران و هادروت از قره باغ کوهستانی شدند.
برای مقابله با حمله های دولت متخاصم آذربایجان حکومت قره باغ کوهستانی کمیته دولتی پشتیبانی در ۱۴ آگوست ۱۹۹۲م تاسیس شد. گروهای کوچکی که در اقصی نقاط قره باغ کوهستانی اقدام به عملیات نظامی می کردند تبدیل به هستهٔ مرکزی ارتش جمهوری قره باغ کوهستانی شدند. این درگیری های وسیع نظامی میان نیروهای ارمنی و جمهوری آذربایجان دست آخر منجر به پیروزی نیروهای ارمنیان شد.
جهت حل موارد موجود بین طرفین مخاصمه قره باغ شورای امنیت سازمان ملل در ۳ قطعنامه مصوب سال ۱۹۹۳م از طرفین درگیر درخواست کرد که اختلاف های خود را در چهارچوب گروه مینسک حل و فصل نمایند. در واقع سازمان ملل بازگشت صلح به قره باغ را به سازمان های منطقه ای به ویژه سازمان امنیت و همکاری اروپا واگذار کرد. سازمان امنیت و همکاری اروپا در سال ۱۹۹۲ گروه موسوم به گروه مینسک را با عضویت ۹ کشور و به ریاست آمریکا، روسیه و فرانسه تشکیل داد و گروه مذکور توانست سرانجام در ماه مه سال ۱۹۹۴ آتش بس را بین طرفین مخاصمه بر قرار کند. روسای گروه مینسک در جریان ملاقات وزرای امور خارجه سازمان امنیت و همکاری اروپا در مادرید در نوامبر ۲۰۰۷ نسخه جدیدی از طرح صلح مناقشه قره باغ را به وزیران خارجه ارمنستان و آذربایجان ارائه کردند. این گروه که از ۱۹۹۲م تاسیس شده است تا کنون فعالیت های خود را برای حل مناقشه قره باغ ادامه می دهد.
در حال حاضر قره باغ کوهستانی به عنوان دومین حکومت مستقل ارمنیان بعد از جمهوری ارمنستان به حیات خود ادامه می دهد.
از طرح تا بازسازی مسجد شوشی
اظهارات گارگین دوم در مورد بازسازی مسجد شوشی حفاظت از مساجد شوشی و گفتگوی دینی میان ملتها دروغ گوئی های (ترکها و آذری ها) گزارش بازدید از مسجد جامع شوشی / وضعیت کنونی مسجد
اظهارات گارگین دوم در مورد بازسازی مسجد شوشی سفر گارگین دوم، جاثلیق کل ارامنه به آذربایجان تنها نتایج مثبت با خود به همراه داشت و البته برای آذربایجان. رهبر مذهبی ما با استفاده از امکان حضور در این کشور شمایل خداپسندانه خود را نشان داده و به توسعه جغرافیای مذهبی آذربایجانیها کمک کرده است. روز ۲۷ آوریل ۲۰۱۰(۷ اردیبهشت)، جاثلیق کل ارامنه در ملاقات با الهام علیاف گفته است که طرح آماده است و به زودی فعالیتهای احیای مسجد موجود در شوشی شروع خواهد شد. ابتکار جاثلیق کل البته کاری است خداپسندانه، اما... آذربایجانیها بعد از اخراج اجباری ارامنه از نخجوان کل فرهنگ ارمنی و تمام یادبودهای تاریخی- معماری را تحت کنترل گرفتند و تمام آنان را با خاک یکسان کردند و یادبودها و بناهای مذهبی را به مسجد و مناره تبدیل کردند. ردپای ارامنه نه تنها از آذربایجان بلکه از نخجوان ارمنینشین از میان رفت. به ویژه سالهای ۲۰۰۰-۱۹۹۸ آذربایجانی طی سیاست دولتی تمام یادبودهای ارمنی را جلوی چشم آرام ارمنستان قتلعام و ویران کرد. قبرستان دیرینه جلفا را تخریب کردند و چلیپاسنگها را به رودخانه ارس ریختند. همچنین چند کلیسای موجود در جلفا را تخریب کردند. کلیسای ارمنی متعلق به قرن هفتم در مرکز نخجوان تخریب شد. امروز، آذربایجان با پاک کردن ردپای ارامنه اعلام میکند که آنان اصلاً وجود نداشتهاند. و علاوه بر آن، ما ارامنه را متهم میکند که مثلاً در اراضی به اصطلاح «اشغالی» قبرستانهای آذربایجانی و در این مورد قبرستان آقدام را تخریب میکنیم. بعد از تمام اینها ما مسجد شوشی را که از سوی آذربایجان ویران شده، بازسازی میکنیم. در حالی که در لحظه آزاد سازی شوشی، تمام قبرستانهای ارامنه کاملاً تخریب شده بودند؛ در حالی که در ارمنستان کلیساهای ویران متعدد وجود دارد؛ در حالی که جاثلیق کل زمان «گردش» خود در آذربایجان، از کلیسای گریگور لوساووریچ در باکو که ۲۰ سال است بعد از آتشسوزی فعالیت نمیکند بازدید کرده و دیده است که آن در چه وضعیتی بدی قرار دارد. همان گونه که وی میگوید کلیسای ارمنی باکو «با برکت خدا شروع به فعالیت خواهد کرد» و مسجد شوشی، با برکت گارگین دوم. مبالغ جمعآوری شده از طریق تلهتن بنیاد ارمنی برای بازسازی شوشی استفاده خواهد شد، چرا که آذربایجان این گوهر ارمنی را به ویرانه تبدیل کرده بود. امیدواریم که احیای مسجد با تلاشهای تمام ارامنه انجام نخواهد شد یا فرضاً کلیسا برای آن تلهتن سازماندهی نخواهد کرد.
حفاظت از مساجد شوشی و گفتگوی دینی میان ملتها آثار و بناهای تاریخی قراباغ، متعلق به هر دین و ملتی که باشد، تحت حفاظت و مراقبت مسئولان سیاسی و دینی جمهوری قراباغ کوهستانی قرار دارد. تعداد ۹ مسجد ایرانی شهر شوشی که در اواخر سده ۱۸م و اوایل سده ۱۹م ساخته شده، گواه روشن این سخن است.
بیشتر این بناهای اسلامی که به مسلمانان شیعه و سنی تعلق دارد، در سدههای ۱۸م تا ۲۰م ساخته شده و نشان میدهد که مسلمانان در برههای از زمان در آن منطقه زندگی کردهاند. بر دیوارهای این بناها عمدتاً آیاتی از قرآن و کتیبههایی کوتاه دربارة تاریخ ساخت و نام سازنده آنها دیده میشود. یکی از این بناها مسجد گوهر خانوم دختر ابراهیم خان است، که به «مسجد گوهرآغا» معروف است. (زنان مسلمانی را که از ثروت و موقعیت بالاتری برخوردار بودند نیز مانند مردان آقا (آغا) مینامیدند که نشانگر موقعیت اجتماعی بالای آنان بود).
بر اساس اطلاعاتی که از پژوهشهای انستیتوی تاریخ آکادمی علوم جمهوری ارمنستان به دست آمده، میتوان از بناهای اسلامی شوشی، که اکنون نیز پابرجا است، تصویری کلی ارائه کرد.
قدیمیترین مسجد شوشی در سال ۱۷۵۲م (۱۱۶۷ هجری قمری) ساخته شده است. در کتیبهای که در سمت راست سردر ورودی مسجد وجود دارد در سه سطر چنین نوشته شده است: «قراباغ، کار معمار کربلایی صفا خان، ۱۲۹۱ (۷۵-۱۸۷۴م)».
مسجد دیگر شهر که تاریخ ساخت آن به سال ۸۴-۱۸۸۳م تعلق دارد، دومین مسجدی است که پس از آزادی شهر شوشی با تلاش انجمن «شِن» [به ارمنی: عمران و آبادانی] بازسازی شد. این مسجد چهار ستون اصلی و صحن گستردهای دارد و در گوشة جنوب غربی آن منارهای آجری برافراشته شده است. بر روی کتیبهای سه سطری که در بالای سردر ورودی این مسجد قرار دارد باز هم از معمار مسجد، کربلایی صفا خان، نام رفته و تاریخ آن به سال ۱۳۰۱ (۸۴-۱۸۸۳م) آمده است. در یکی از کتیبههای این مسجد که هفت سطر دارد نخست از ا...، سپس از حضرت محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین نام رفته و تاریخ ساخت آن سال ۱۳۱۲ هجری قمری قید شده است. از دیگر مساجد معروف شهر شوشی مسجدی است دارای دو مناره که در اواخر سدة ۱۹م بنا شده است. این مسجد چهار ستون اصلی و صحنی بزرگ دارد و در سمت شمال آن بناهایی ساخته شده است. این مسجد نیز از ساختههای معمار کربلایی صفا خان در ۱۳۰۱ هجری قمری است. در قبرستان نزدیک مسجد چند سنگ قبر دارای نوشته وجود دارد که تاریخ آن در آغاز قرن ۲۰م است. بر روی سنگ قبرها نوشتههایی وجود دارد که دارای محتوای دینی و فلسفی جالبی هستند. بر سنگ قبری که در حالت عمودی قرار دارد در شش خط آمده که این قبر به مرحوم خواجه فرزند مرحوم حاجی محمد تعلق دارد و تاریخ وفات نیز به سال ۱۳۲۳ هجری قمری [۶-۱۹۰۵م] است. بر روی سنگ قبر دیگری در هفت سطر آمده که این قبر از آن مرحوم مغفور کربلایی نورایی فرزند مرحوم کربلایی حسین علیزاده است و تاریخ وفات را روز ۲۹ جمادی الآخر ۱۳۲۳ [اگوست ۱۹۰۵م] قید میکند. بر سنگ قبر دیگری نام شهید مظلوم مرحوم علی فرزند حاجی اسکندر نوشته شده و تاریخ آن ۲۷ جمادی الثانی ۱۳۲۳ [۲۹ اگوست ۱۹۰۵م] است. نوشتههای روی سنگ قبرهای این قبرستان عمدتا شرح حال مرحومان است.
دیگر مساجد شوشی که در دو دهه نخست ۱۹۰۰م ساخته شدهاند از نظر زیبایی و تزئینات هنری به پای مساجد پیشگفته نمیرسند و هیچ اشاره کتبی به چگونگی ساخت آنها نشده است. این مساجد و دیگر مساجد معروفتر همگی دارای نوشتههایی شامل آیات قرآنی هستند.
نوسازی مساجد ایرانی آرتساخ (قراباغ) به کمک نیکوکاران ارمنی، دولت و رهبر دینی ارمنیان آرتساخ، و با پایبندی به روحیه سازنده مردم ارمنی و اصول انسانی انجام میشود. امروز نیز بناهای مذهبی مسلمانان که از قدمت کمتری برخوردارند، در خاک ارمنیان و در کنار کلیساهایی که عمرشان به چندین سده میرسد، پابرجا هستند. این واقعیتی در تاریخ معاصر ماست که حکایت از سازگاری دینی دارد؛ واقعیتی که نیازمند جایگاه شایسته خود در روابط میان ملل است. و آنچه ستودنی است و میتواند سرمشق قرار گیرد، همانا بازسازی و حفاظت کلیساهای ارمنی در خاک جمهوری اسلامی ایران است که هنوز باید اقدامهای نویدبخش تازهای به دیگر همسایگان ما نشان دهد.
آری، چنین است گفتگوی ملتها و مذاهب؛ گفتگویی که نه به ذخایر نفتی دولتها بستگی دارد و نه به وسعت خاک آنها؛ بلکه تنها بستگی به تمدن و منش آن ملت دارد.
مسجد گوهریه، که بسیاری از دولتمردان باکو آن را ویرانه ای بیش نمی دانند و در تمامی رسانه ها و اخبار خود ارمنیان را به تخریب آن متهم می کنند، هم اکنون بازسازی شده است و هیچگاه نیز مورد بی احترامی ارمنیان قره باغ قرار نگرفته. با توجه به اطلاعاتی که از ۱۹۹۸م در دست است این مسجد به علت جنگ و عدم استفاده تقریباً به مخروبه ای تبدیل شده بود که خوشبختانه دولت قره باغ، با به وجود آوردن آرامش، از ۲۰۰۶م شروع به بازسازی آن کرده است و به اتمام رسیده. تعمیر سقف، خاکبرداری از صحن مسجد، تعمیر کتیبه های آسیب دیده، صاف کردن سنگ قبرهای افتاده و نصب پله های جدید از جمله اقداماتی بود که این مسجد مخروبه را به بنایی قابل قبول در شأن نام یک مسجد تبدیل کرده است. مسجد جامع شوشی
شوشی با ارتفاعی بین ۱۴۰۰ تا۱۸۰۰ متر از سطح آبهای آزاد دارای مناظر بی همتای کوهستانی پوشیده از جنگلهای انبوه است. این شهر در دوران ملوک خمسه زیر نظر ملکشاه نظر ارمنی، حاکم واراندا، اداره می شد. پس از قتل نادرشاه، پناه خان جوانشیر در ۱۱۲۹ق به قره باغ آمد. وی ابتدا به ساختن قلعهٔ بیات و سپس، قلعهٔ شاه بلاغی (به ارمنی ترنکوت) اقدام کرد. پناه خان برای مقابله با خوانین محلی با مشورت و راهنمایی ملکشاه نظر ارمنی دست به ساخت قلعهٔ شوشی در ۱۱۷۰ق زد. شوشی همواره متشکل از جمعیتی مسلمان و ارمنی بوده اما از نکات قابل توجه اشارهٔ میرزا یوسف قره باغی در ۱۸۵۵م است که اکثر جمعیت این شهر را متشکل از ارمنیان دانسته. شوشی، که موزه ای شهری به حساب می آید، در حصار قلعهٔ شوشی محصور شده است؛ قلعه ایی بی همتا در قفقاز که آدمی را به یاد جنگ های ایران و روس و جان فشانی های عباس میرزا به همراه همرزمان مسلمان و ارمنی خویش می اندازد، قلعه ای که همچنان استوار و زیبا در این کوهستان سر به فلک کشیده آرام گرفته. قلعهٔ شوشی دارای کتیبه های متعدد فارسی است که متأسفانه تاکنون بررسی دقیقی از آن به عمل نیامده است.
شوشی، به غیر از قلعه، دارای گورستان های تاریخی، سقاخانه ها، کلیساها، مساجد (مسجد حسنخان و مسجد مهرنساء) و آثار تاریخی بسیاری است که از معروف ترین آنها می توان به مسجد جامع شوشی یا مسجد پناه خان اشاره کرد. آغاز ساخت این بنای زیبا، که احتمالاً در ۱۱۸۲ق/ ۱۷۶۸م به دست ابراهیم خلیل خان جوانشیر افتتاح شده، به سال ۱۱۶۹ق، در دورهٔ پناه خان، باز می گردد. بنای عظیم این مسجد، که آن را مسجد گوهریه نیز می نامند، در میدان قدیمی و اصلی شهر واقع شده است.
بناهای به جامانده از دورهٔ ابراهیم خلیل خان جوانشیر در قره باغ عبارت اند از:
۱. مسجد جامع که در ۱۱۸۲ق/۱۷۶۸م افتتاح یا تعمیر و پس از آن نیز به دستور دختر ابراهیمخلیلخان جوانشیر، گوهرآغا، مرمت شده است.
۲. دیوار قلعهٔ شوشی که در ۱۱۹۸ق در عرض سه سال ساخته شد.
۳. دو قلعهٔ عسکران که در ۱۲۰۳ق ساخته شدند.
۴. عمارت واقع در خزینهدرهسی.
۵. عمارت خانباغی در یک فرسخی شوشی.
۶. حصار باغ آغدام و گنبدهای قبرهای پناه خان و فرزندش. ابراهیم خلیل خان دختری داشت به نام گوهرآغا که مادرش از نجیبزادگان کارتلی گرجستان بود. وی با تعمیر مسجد جامع شوشی و ادامهٔ روند ساخت و ساز شوشی همچون پدر نامی نیک از خود به یادگار گذاشته است. دو کتیبهٔ فارسی، که داخل صحن مسجد قرار دارد، شامل فهرستی از اوقاف و خرج اوقاف مسجد است که هر دو در هفده سطر نگارش یافته اند.
در کنار مسجد، بنایی دو طبقه احداث شده که دارای چهار کتیبهٔ فارسی است. بر اساس نوشته های کتیبه و صحبت های افراد بومی احتمالاً این بنا استراحت گاهی برای مسافران بوده و در برخی از دوره ها به منزلهٔ مدرسهٔ دینی از آن استفاده می شده است. کتیبه شامل اطلاعاتی در خصوص فردی به نام مشهدی حسین بن شهیدی میرسیاف است که در ۱۳۰۶ق دکان هایی را به مسجد جامع وقف کرده و احتمالاً، این بنا نیز به کمک وی ساخته شده است. میرسیاف از بازرگانان ثروتمند قره باغ در قرن نوزدهم میلادی بوده. پیشنهاداتی فرهنگی در خصوص شوشی
با توجه به پیشینهٔ تاریخی شوشی، ارتباطات آنان با ایران و وجود آثار تاریخی ارزشمند مربوط به گذشته و فرهنگ کشورمان در این سرزمین نگارنده در زیر پیشنهاداتی را به منظور حفظ این پیشینه و نیز گسترش ارتباطات دو ملت ارائه کرده است:
•کمک به بازسازی آثار ایرانی ـ اسلامی شوشی یا حتی قره باغ مانند مساجد و قلعه های تاریخی با استفاده از کارشناسان میراث فرهنگی ایران.
•احداث موزه ای ایرانی ـ ارمنی در منطقه به علت فراوانی آثار ایرانی در آن.
•ساختن فیلمی در مورد ارتباطات تاریخی شوشی با ایران و آثار تاریخی آن.
•احداث خانهٔ فرهنگی ایران در شوشی و کمک به راهاندازی گروه ایران شناسی در دانشگاه دولتی آرتساخ.--Hoosk (بحث) ۱۶ مهٔ ۲۰۱۳، ساعت ۱۵:۰۱ (UTC)
مقاله جانب دارانه است
کل مقاله جانب دارانه به نفع ارمنی هاست و گویی تمام جنایات را آذری ها مرتکب شده اند و تنها نشانی که از قتل عام خوجالی و آذریان توسط ارمنی ها مطرح شده که نویسنده علت آن را باز هم اشتباه آذری ها قلمداد میکند.
درخواست ویرایش در ۳۰ اکتبر ۲۰۱۸
 | به این درخواست ویرایش پاسخ داده شده است. برای بازگشایی درخواست خود، پارامتر |پاسخ= یا |پاسخدادهشده= را روی خیر تنظیم کنید. |
Ramin fr (بحث) ۳۰ اکتبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۹:۲۱ (UTC)
درخواستی مطرح نشدهاست. کاربر:Ramin fr برای بیش از یک سال ویرایشی نداشتهاند. --جیپیـــوتر ۹ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۴:۲۷ (UTC)
شهدای ایران در جنگ قره باغ
در سال ۱۳۷۲ هواپیمای ایرانی از سوی یکی از طرفین مخاصمه در منطقه « خان کندی» ساقط میشود. مسافران این هواپیما خانوادههای دیپلماتهای ایرانی بودند که شب عید نوروز از مسکو به ایران بر میگشتند. این حادثه دلخراش منجر به کشته شدن ۳۲ نفر از مسافران این پرواز شده و ۲ نفر از این مسافران که کودک بودند، به همراه مادران خود در یک مزار به خاک سپرده میشوند. Ramin fr (بحث) ۳۰ اکتبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۹:۲۶ (UTC)https://www.farsnews.com/news/13960510001084/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%B2-%DA%AF%D9%88%D9%86%DB%8C-%D9%86%D8%A7%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%BA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%B9%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%A7%D8%AC%D8%B9%D9%87
پیوندهای خارجی اصلاح شدند (سپتامبر ۲۰۱۹)
سلام همکاران ویرایشگر.
من بهتازگی ۱ پیوند خارجی موجود در جنگ قرهباغ را اصلاح کردم. لطفاً ویرایشم را بازبینی کنید. اگر پرسشی دارید یا میخواهید ربات پیوندها یا چند صفحه را نادیده بگیرد، لطفاً این راهنمای ساده را برای دریافت اطلاعات بیشتر ببینید. من تغییرات زیر را انجام دادم:
- بایگانی https://web.archive.org/web/20150607145624/http://haghighatpour.ir/Biography.aspx به http://www.haghighatpour.ir/Biography.aspx افزوده شد.
لطفاً برای اصلاح خطاهای ربات به راهنما مراجعه کنید.
با احترام.—InternetArchiveBot (گزارش اشکال) ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۵:۵۴ (UTC)
پیوندهای خارجی اصلاح شدند (اکتبر ۲۰۱۹)
سلام همکاران ویرایشگر.
من بهتازگی ۵ پیوند خارجی موجود در جنگ قرهباغ را اصلاح کردم. لطفاً ویرایشم را بازبینی کنید. اگر پرسشی دارید یا میخواهید ربات پیوندها یا چند صفحه را نادیده بگیرد، لطفاً این راهنمای ساده را برای دریافت اطلاعات بیشتر ببینید. من تغییرات زیر را انجام دادم:
- بایگانی https://web.archive.org/web/20170305212805/http://hoosk.net/fa/meetings-reports/item/333-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%B3%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D9%85%D8%B1%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%B0%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%BE%D9%86%D8%AC%D9%85.html به http://www.hoosk.net/fa/meetings-reports/item/333-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%B3%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D9%85%D8%B1%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%B0%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%BE%D9%86%D8%AC%D9%85.html افزوده شد.
- بایگانی https://web.archive.org/web/20140809090550/http://mfa.am/u_files/file/nk-eng-2014.pdf به http://www.mfa.am/u_files/file/nk-eng-2014.pdf افزوده شد.
- بایگانی https://web.archive.org/web/20180828020351/http://www.hoosk.net/fa/karabakh/articles/item/324-%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B9-%D8%AE%D9%88%D8%AC%D8%A7%D9%84%DB%8C.html به http://hoosk.net/fa/karabakh/articles/item/324-%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B9-%D8%AE%D9%88%D8%AC%D8%A7%D9%84%DB%8C.html افزوده شد.
- بایگانی https://web.archive.org/web/20170605124934/http://www.hoosk.net/fa/karabakh/articles/item/311-%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B6%D8%B9-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%BA%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%BA.html به http://hoosk.net/fa/karabakh/articles/item/311-%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B6%D8%B9-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%BA%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%BA.html افزوده شد.
- بایگانی https://web.archive.org/web/20170503070000/http://hoosk.net/fa/subjects-archive/azerbaijan/item/468-%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C-%D9%88-%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86.html به http://hoosk.net/fa/subjects-archive/azerbaijan/item/468-%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C-%D9%88-%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86.html افزوده شد.
لطفاً برای اصلاح خطاهای ربات به راهنما مراجعه کنید.
با احترام.—InternetArchiveBot (گزارش اشکال) ۲ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۱:۲۲ (UTC)
پیوندهای خارجی اصلاح شدند (اکتبر ۲۰۱۹)
سلام همکاران ویرایشگر.
من بهتازگی ۱ پیوند خارجی موجود در جنگ قرهباغ را اصلاح کردم. لطفاً ویرایشم را بازبینی کنید. اگر پرسشی دارید یا میخواهید ربات پیوندها یا چند صفحه را نادیده بگیرد، لطفاً این راهنمای ساده را برای دریافت اطلاعات بیشتر ببینید. من تغییرات زیر را انجام دادم:
- بایگانی https://web.archive.org/web/20141205044643/http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=275EAC37-948C-4DA2-BB46-361D6EF79AEF به http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=275EAC37-948C-4DA2-BB46-361D6EF79AEF افزوده شد.
- برچسب
{{پیوند مرده}}به http://hoosk.net/fa/subjects-archive/azerbaijan/item/325-%D9%86%D9%82%D8%B4- اضافه شد. - برچسب
{{پیوند مرده}}به http://hoosk.net/fa/subjects-archive/azerbaijan/item/330-%D9%86%D9%82%D8%B4- اضافه شد.
لطفاً برای اصلاح خطاهای ربات به راهنما مراجعه کنید.
با احترام.—InternetArchiveBot (گزارش اشکال) ۱۷ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۴:۰۷ (UTC)
درخواست منبع
مطابق راهنمایی، منعی در استفاده از الگو منبع وجود ندارد. ًReza Irenji - (بحث) ۲۹ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۵:۴۰ (UTC)
تالش مغان؟!
هیچ نامی از تالشی ها در مقاله شما برده نشده؟
همان هایی که به دستور اذری ها به جنگ قره باغ رفتند؟ دارج (بحث) ۱۸ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۴۶ (UTC)