این مقاله نیازمند تمیزکاری است. لطفاً تا جای امکان آنرا از نظر املا، انشا، چیدمان و درستی بهتر کنید، سپس این برچسب را بردارید. محتویات این مقاله ممکن است غیر قابل اعتماد و نادرست یا جانبدارانه باشد یا قوانین حقوق پدیدآورندگان را نقض کرده باشد. |
این مقاله شامل فهرستی از منابع، کتب مرتبط یا پیوندهای بیرونی است، اما بهدلیل فقدان یادکردهای درونخطی، منابع آن همچنان مبهم هستند. |
لـَک نام قومی ایرانی است که در باختر و جنوب باختری ایران و در شرق و جنوب شرقی عراق زندگی میکنند. زبان مادری لکها زبان لکی است و مذهب اکثر آنان شیعه و در بعضی مناطق محدود ایران و عراق یارسان (اهل حق) است.[۱][۲] در یکی از مقالههای دانشنامه ایرانیکا برخی از ایلات لک، مانند هلیلان، سلسله، دلفان، طرهان و بیرانوند از کردها بهشمار آوردهشدند.[۳]ولی در مقاله دیگر لکها را لر شمرده است.[۴]در برخی از منابع نیز از لکها به عنوان قومی مستقل در کنار کردها و لرها یاد شده است.[۵]
ایلات و طوایف
دلفان
ایل دِلفان عنوان عام گروهی از مردم لک است. این طوایف در لرستان، ایلام، کرمانشاه و حتی مازندران، بهویژه کلاردشت و چالوس، پراکندهاند.[۶][۷] زبان لکی رواج مسلک اهل حق در میان طوایف مشهور به دلفان نشان از ریشه مشترک آنان دارد. تمرکز بیشتر دلفانها در لرستان و وجود منطقه دلفان در آنجا تردیدی باقی نمیگذارد که موطن اصلی همه این طوایف لرستان بوده است.[۶] که شامل طوایف اولاد قُباد، ایتوَند (ایوتْوَند)، بالَهوند، باواری، پادِروند، بشرآمد، بیژنوند، چَواری (چاواری)، خیرغلام، سَنجابی، فَلَکالدین، قَلائی، کاکاوند، کَرَمعلی، مال مومه، موسیوند، مومهوند، میربیگ و نورعلی میباشد.[۸]نام این گروه برگرفته از ابودلف عجلی سردار عرب است.[۹]برخی بر اساس برخی از اسناد اصالت این گروه را عرب میدانند.[۱۰]معروف است که ابو دُلف پنج پسر به نامهای ایوت، مومه، کاکا، بیژن و میربَگ داشت که هر کدام طایفهای را با نامشان تأسیس کردند.[۱۱]
سلسله
ایل سلسله نام یکی از ایلات مردم لک است. که ساکن در استان لرستان و ایلام میباشند، عمده تمرکز طوایف سلسله در شهرستان سلسله استان لرستان میباشد. که شامل طوایف حسنوند کولیوند و یوسفوند میباشد.[۱۲]برخی سلسله نیای این طوایف را از قوم عرب دانستهاند.[۱۳]
هلیلان
هلیلان یا حلیلان عنوان گروهی از طوایف لک است.[۱۴]که ساکن در استان ایلام و کرمانشاه میباشند تمرکز جمعیتی هلیلانیها در شهرستان هلیلان استان ایلام است. تمام طوایف کرد و لر ساکن در منطقه هلیلان را هلیلانی میگفتند.[۱۵]
زند
طایفه زند یکی از طایفههای لک و مؤسس سلسله پادشاهی زندیان میباشند. که از معروفترین چهرههای این طایفه، کریم خان زند و لطفعلی خان زند را میتوان نام برد. دانشنامه ایرانیکا معتقد است: زندها طایفه ای از عشایر لک و از شعب لرهای شمالی بودند که بین زاگرس داخلی و دشت همدان در روستاهای پری و کمازان در مجاورت ملایر قرار داشتند.[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]در برخی منابع از زند به عنوان ایلی لر تبار نام برده شده است.[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶][۳۷][۳۸]محمدعلی کشاورز معتقد است خوانین زند که سلسلهٔ زندیه را تشکیل دادند، خود را لر معرفی میکردند.[۳۹]
بالاوند
ایل بالاوند یکی از ایلات لک زبان استان کرمانشاه[۴۰] و ایلام است.[۴۱]
عثمانوند
عثمانوند یکی از طوایف لک زبان استان کرمانشاه است.[۴۲]
جلالوند
جلالوند از ایلات لک زبان ساکن در کرمانشاه و لرستان است.[۴۳]
منابع
- ↑ Ethnologue report for language code:lki
- ↑ Anonby, Erik John, Kurdish or Luri? بایگانیشده در ۵ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine Laki’s disputed identity in the Luristan province. بازدید: مه ۲۰۱۰. (PDF)
- ↑ «KURDISH TRIBES». دانشنامه ایرانیکا. ۱۶ ژوئن ۲۰۰۴. بایگانیشده از اصلی در ۱۵ دسامبر ۲۰۲۳. دریافتشده در ۳ فوریه ۲۰۱۵.
- ↑ «KARIM KHAN ZAND». Encyclopædia Iranica. ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵. دریافتشده در ۲ مارس ۲۰۱۶.
- ↑ نگاههای اجمالی به زندگی و سنتهای ایران بخشی از تحقیقات خانم لیدی مری لئونورا شیل در باره قوم لک
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ «دلفان». دانشنامه جهان اسلام. دریافتشده در ۲۶ مارس ۲۰۱۶.
- ↑ F. Towfīq (۱۵ دسامبر ۱٩٨٧). «AŠĀYER». دانشنامه ایرانیکا. دریافتشده در ۱۶ آگوست ۲۰۱۱.
- ↑ «دلفان | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
- ↑ https://rch.ac.ir/article/Details?id=11480&&searchText=. پارامتر
|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ «دلفان | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
- ↑ F. Towfīq (۱۵ دسامبر ۱٩٨٧). «AŠĀYER». دانشنامه ایرانیکا. دریافتشده در ۱۶ آگوست ۲۰۱۱.
- ↑ «حسنوند | دائرةالمعارف بزرگ اسلامی | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
- ↑ «حسنوند | دائرةالمعارف بزرگ اسلامی | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
- ↑ «کتاب کرد و کردستان شیخ مردوخ ص۱۱۶».
- ↑ «جلالوند | دائرةالمعارف بزرگ اسلامی | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
- ↑ «KARIM KHAN ZAND». Encyclopædia Iranica. ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵. دریافتشده در ۲ مارس ۲۰۱۶.
- ↑ «کریمخان زند چگونه به موقوفات توجه نشان میداد». www.cgie.org.ir. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۵.
- ↑ «روزنامه هگمتانه | محلههای همدان در دوران زندیه». www.hegmataneh-news.ir. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۵.
- ↑ «کریم خان زند دائرة المعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۵.
- ↑ مجمل التواریخ، ابوالحسن بن محمد امین گلستانه(۴۷۶).
- ↑ سفرنامه کارستن نیبور، ترجمه پرویز رجبی، (ص۱۶۸).
- ↑ سفرنامه مسعودمیرزا ظل سلطان (ص۹۷).
- ↑ کریم خان زند، پناهی سمنانی، (ص۲۵).
- ↑ مسافرت به ایران و ارمنستان، پ.آ. ژوبر، ترجمه محمود هدایت (ص۱۳۵).
- ↑ تاریخ ایران از دوران باستان تا قرن هیجدهم میلادی، پیگولوسکایا، ترجمه کریم کشاورز(۶۱۴).
- ↑ نسخه خطی کتاب نامهٔ خسروان، نوشتهٔ جلالالدین میرزا قاجار در دوران ناصرالدین شاه است (صفحه 412 و 413، چاپ سنگی).
- ↑ تاریخ محمدی، احسن التواریخ، (ص۱۴۰).
- ↑ هزارفامیل، علی شعبانی، (ص۵ و ۳۲).
- ↑ تاریخ ایران باستان تا امروز، ترجمه کیخسرو کشاورزی، (۲۹۹).
- ↑ کریم خان زند، دکتر عبدالحسین نوائی (فصل۲ص۱).
- ↑ لطفعلیخان زند، پناهی سمنانی (ف۲).
- ↑ مردمشناسی ایران، هنری فیلد، ترجمه عبدالله فریار (ص۱۳۳).
- ↑ "Search Results — Brill". referenceworks.brillonline.com (به انگلیسی). Retrieved 2023-08-17.
- ↑ دایرة المعارف اسلامی، ذیل واژه لک
- ↑ عبدالله شهبازی، مقدمهای بر شناخت ایلات و عشایر، تهران:۱۳۶۹، ص134
- ↑ Minorsky, V. (2012-04-24). "Lak". Encyclopaedia of Islam, Second Edition (به انگلیسی). Brill.
- ↑ the encyclopaedia of islam by sir h.a.r.gibb,volume v،page823
- ↑ آکوپف، گ.ب. ۱۳۸۶. کردان گوران، ترجمهٔ سیروس ایزدی، در کردان گوران و مسئلهٔ کرد در ترکیه: از آغاز جنبش کمالیان تا کنفرانس لوزان، تهران: زوّار، چاپ اول، صص ۱۰۱–۳۷؛ ص ۹۳–۹۲.
- ↑ صدر کشاورز، محمدعلی (۱۳۶۹). عقاب کمازان. تهران: چاپ خوشه. ص. صفحه ۴۵ و ۶۸.
- ↑ «سازمان امور عشایر ایران». ashayer.ir. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
- ↑ «ایلات استان ایلام». اداره کل عشایر استان ایلام.
- ↑ «سازمان امور عشایر ایران». www.ashayer.ir. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
- ↑ از جغرافیای سیاسی کیهان ص ۶۱ و ۶۸. | لغت نامهٔ دهخدا
- کتاب آمار ایران در سال ۱۳۶۱
- آیت محمدی. سیری در تاریخ سیاسی کرد. انتشارات پرسمان. ۱۳۸۲
- جمشید صداقت کیش. کردان پارس و کرمان
- مشارکتکنندگان ویکیپدیا. «شهرستان سلسله». در دانشنامهٔ ویکیپدیای انگلیسی، بازبینیشده در ۲ مهٔ ۲۰۱۱.
- حبیبالله محمودیان، ۱۳۸۳، معرفی اجمالی قلعههای باستانی استان ایلام، بخش دوم، انتشارات گویش