 | این صفحه حاوی یک انشا است. این انشا شامل توضیحات و توصیههای یک یا چند مشارکتکنندهٔ ویکیپدیا است. انشاها جزو مقالههای دانشنامه یا سیاستها یا رهنمودهای ویکیپدیا نیستند؛ چرا که بهطور کامل توسط جامعه مورد بررسی قرار نگرفتهاند. بعضی از انشاها هنجارهای متداول را بیان میکنند؛ در حالی که سایر انشاها فقط دربردارندهٔ دیدگاههای اقلیت هستند. |
ویرایش مُغرضانه به شیوهای از ویرایش جانبدارانه یا تحریف شده گفته میشود که هدفی خاص را با سوگیری دنبال میکند. این کار با دیدگاه بیطرف مطابقت ندارد و نمیتوان آن را بیش از دیدگاهی متعصبانه و تکروانه متصور شد. این اصطلاح در ویکیپدیا، دربرگیرندهٔ دلالت ضمنی بر تلاش مضاعف و مکرّر برای درج یا حذف محتوا با رفتارهایی است که تمایل به عقیم ساختن فرآیندهای ویرایشی صحیح و همراه با گفتگوی سازنده دارد.
این مقاله در مورد مورد نحوه تشخیص چنین ویرایشهایی و چگونگی اجتناب از آن میپردازد.
سیاستها و رهنمودهایی که شامل رفتارهای مغرضانه میشوند:
- محتوا چگونه ویرایش شدهاست. دیدگاه بیطرف ویکیپدیا:دیدگاه بیطرف، ویکیپدیا:اجماع
- رفتارهای مغرضانهٔ رایج. همچون جنگ ویرایشی، ویرایش اخلالگرانه، ویکیپدیا چه چیزی نیست، بازی با سامانه، ویکیوکالت، برای بیان دیدگاه خود اخلالگری نکنید، ویرایش اخلالگرانه.
- اهداف و نیّتهای ویرایشی: حساب تکمنظوره، ما برای ساختن دانشنامه اینجا هستیم.
ویرایش مغرضانه
ویرایش مغرضانه، ویرایشی با سوگیری پایدار است و برعکس بیطرفی است. برخی از مقالات در معرض ورود مطالبی هستند که ضدّ دیدگاه بیطرف (ویکیپدیا: دیدگاه بیطرف) هستند و برخی نیز چنین ویرایشهایی انجام میدهند. آنچه این ویرایشگران میکنند، ویرایش مغرضانه است؛ بنابراین یک بار ویرایش مشکلی ندارد، اما اگر این ویرایشها از یک الگوی ویرایشی مبتنی بر سوگیری بهره میبرند (فقط در یک مقاله یا گروهی از مقالات)، ممکن است مغرضانه محسوب شوند. چنین رفتاری با زیر فشار گذاشتن موضوع مشخص میشود و یک علت شایع در قطع دسترسی است.
ویراستارانی که چنین رفتارهایی دارند بهطور کلی به دو دسته تقسیم میشوند: کسانی که متوجه اشکال در ویرایشهای خود میشوند، جانبداری خود را تشخیص میدهند و شروع به همکاری با دیگر ویرایشگران در راستای ساخت یک دانشنامه بهتر میکنند. دستهٔ دوّم، کسانی هستند که رفتار خود را تا بیپایان بسته شدن ادامه میدهند. اگر آنها در بخشهایی خاص، جزو ویراستاران سودمند باشند و فقط در یک موضوع خاص سوگیری دارند، ممکن است از همکاری در موضوعات یا بخشهایی خاص از مقالات، تحریم یا تعلیق شوند.
این مهم است که بدانیم همهٔ ما بهگونهای جانبداری و سوگیری داریم. تعداد کمی از افراد هستند که بدون هیچ علاقه به موضوع خاصی، ویرایش کنند. جانبداری در ویرایشگران به خودی خود یک مشکل نیست. مشکل وقتی بهوجود میآید که ویرایشگران دیدگاه جانبدارانه و متعصبانهٔ خود را بهعنوان کُنشی «بیطرفانه» محسوب کنند، و بهویژه هنگامی که فرض میکنند که هر گونه مقاومت یا مخالفت با دیدگاه یا ویرایشهای آنها متعصبانه و جانبدارانه است. چنین دیدگاهی که «آنکه با من نیست مخالف من است» برخلاف حسن نیت در ویکیپدیا است. همیشه احتمال بروز اشتباه از سوی خود را بدهید و بهیاد داشته باشید که نیّتیابی از دیگر ویرایشگران همکار، بیملاحظهگی است.
شناسههای ویرایش مُغرضانه
برخی از شناسههای اصلی یک ویرایش مغرضانه میتواند چنین باشد:
نقض قانون سه برگردان، بیش از یک بار
کاربری درگیر در یک جنگ ویرایشی و بیش از یک بار برای تخلف از قانون سه برگرداندن مسدود شدهاست و در بازگشت، در مورد این که آیا چهار بار یا فقط سه بار واگردانی کرده و نیز در مورد اینکه سه واگردانی را در یک «روزِ تقویمی» انجام داده و نه در «یک دورهٔ ۲۴ ساعته»، با دیگر کاربران بحث میکند.
حتی یک جنگ ویرایشی آرام، همچون واگردانی یک ویرایش برای یکبار در روز نیز، با اینکه قانون سهبرگردان را نقض نمیکند اما هنوز هم ویرایشِ مغرضانه تلقی میشود. اگر ویرایشهای شما در جایی واگردانی یا حذف شد، باید اختلاف را به صفحهٔ بحث همان مقاله ببرید و با توجه به رهنمودهای صفحهٔ بحث، به منابع خود با تکیه بر شیوهٔ ارجاع به منابع استناد کنید، و صورتی که به توافق نرسیدید، باید فرایندهای دیگری را بیازمایید. فرآیندهایی همچون درخواست برای نظر یا حلِّ اختلاف را پی بگیرید.
تکرار ویرایشی که از آن نهی شدهاست
کاربری در بازگشت از یک دورهٔ قطع دسترسی و در اولین اقدام، به سروقتِ همان مقالهای میرود که برای ویرایش در آن بسته شده و به تکرار همان ویرایشها میپردازد. بدون توجه به این موضوع که با ستیز و تکرار، نمیتوان موضوعی که رد شدهاست را وادار به پذیرش کرد. در تالارهای گفتوگو و فرومهای بیرون از دانشنامه شاید بتوانید با تکرار چیزی و تا زمانی که هیچکس به اندازهٔ کافی به موضوع اهمیت نمیدهد، چنین کاری را انجام دهید اما در ویکیپدیا چنین کاری غیرقابل قبول است.
یک نوع از «بازگشت و تکرار»، بازگشتن به همان مقاله و همان پاراگراف است و تکرار همان استدلالهایی در صفحهٔ بحث است که پیشتر، رد شدهاست. بهتر است کاربری که از یک دورهٔ قطع دسترسی بازگشته است، به همان صفحهٔ بحث مقالهای که برای ویرایش در آن قطع دسترسی شده نرود و همان استدلالهایی که موجب قطع دسترسی او شدند را تکرار نکند. در عوض، باید تلاش کند تا استدلالهای متفاوت و بهتری بیابد، سیاستهای منطقی و سفارش شده را در پیش گیرد و منابع بهتری از پیش ارائه نماید.
اتهامِ بی اساسِ خرابکاری به دیگران زدن
شما ممکنست بارها خرابکاری دیگران را خنثی سازی کرده باشید اما باید توجه داشت که اختلافات محتوایی، خرابکاری نیستند. ویکیپدیا خرابکاری را با دقت بسیار تعریف میکند تا مشارکتهای از روی حسن نیت، شامل آن نشود. متهم ساختن دیگر ویرایشگران به خرابکاری بینزاکتی است، مگر اینکه یک پروسهٔ خرابکاری واقعی وجود داشته باشد، که شامل تلاش عمدی در کاهش کیفیت دانشنامه است. پس خرابکاری، یک تفاوت سادهٔ دیدگاهی در مورد یک موضوع نیست. فرآیندهای زیادی برای حلِّ اختلاف وجود دارد و هیچ پایانی برای گفتوگوی بیشتر تا رسیدن به نتیجه، نمیتوان متصور بود. چرخهای قضاوت ویکیپدیا ممکن است به آرامی بگردد، اما در عین حال، مطمئن است.
ویرایشهای مُغرضانه اما با ظاهری مثبت
گاهی ممکن است کاربری با گفتن غیر مستقیم یک چیز، به هویت یک موضوع ضربه بزند و آن را چنان ماهرانه انجام دهد که نتوان آن کردار را مستقیماً اخلال در روندِ اجماع دانست. معمولاً ادعا دارند «ما که کاری نکردیم».
با اینکه چنین ویرایشهایی با قوانین ویکیپدیا در تعارض است، اما باز برخی ویراستاران هستند که به چنین ویرایشهایی ادامه میدهند و در عین حال تا حدّ زیادی هم (با سعی و زرنگی و از قصد) موفق به ایمن ماندن از عواقب کیفری کار خود میشوند. ویرایشهایشان غالباً در صفحات بحث واقع میشود؛ لذا چنین ویرایشهایی با اینکه مستقیماً به مقاله ضرری نمیزند (و میتوانند ادعا کنند که «ما که کاری نکردیم»)، اما همین مشارکتی که در صفحه بحث دارند از رسیدن به اجماع جلوگیری کرده و مانع از پیشرفت در حل مشکلات مقاله میگردند. ویرایشهایشان اغلب از حد آستانهٔ نقض نزاکت پایینتر است (یعنی بهطور واضحی حملهٔ شخصی نمیکنند) و در ویرایشهای گروهی که سعی در «بهبود مقاله» دارد، مداخلهٔ نابجا میکنند.
اتهام عدم حُسن نیّت
هشدار به دیگران برای داشتن حُسن نیّت، چیزی است که باید با دقت فراوان انجام شود. متهم کردن دیگر کاربران به عدم حسن نیت ممکن است بهعنوان بینزاکتی در نظر گرفته شود.
اتهامزنی
متهم کردن دیگران یا ابراز شک به آنها با ترکیباتی همچون «سرکوبگر اطلاعات»، «سانسورچی» یا «انکارگر حقایق».