در روم باستان انواع مختلفی از گلادیاتورها وجود داشتند. برخی از اولین گلادیاتورها اسیران جنگی بودند، و بنابراین برخی از اولین انواع گلادیاتورها جنگجویان باتجربهای بودند؛ گلها، سامنیتها و تراکیها (تراکیاییها) از سلاحها و زرههای بومی خود استفاده میکردند. انواع مختلف گلادیاتور در سلاحها و تکنیکهای مبارزه خاص تخصص داشتند. معمولاً برای حفظ یک رقابت عادلانه و متوازن، مبارزان با تجهیزات متفاوت، اما کم و بیش معادل، در مقابل حریفان قرار میگرفتند. بیشتر گلادیاتورها فقط با گلادیاتورهای درون همان مدرسه یا لودوس میجنگیدند، اما گاهی اوقات از گلادیاتورهای خاصی درخواست میشد که با یکی از لودوسهای دیگر بجنگند.
گلادیاتورهای نخبه برای رژه قبل از بازی (پُمپا) زرههای تزئینی باکیفیت میپوشیدند. گلادیاتورهای ژولیوس سزار زره نقرهای، گلادیاتورهای دومیتیان زره طلایی و گلادیاتورهای نرون زره مزین به کهربای تراشیده شده میپوشیدند. پرهای طاووس برای پرها استفاده میشدند، در حالی که تونیکها و لنگها طرحهایی با نخ طلایی داشتند. برای نبرد، از زرههای رزمی کاربردی استفاده میشد؛ این زرهها نیز میتوانستند به طرز استادانهای تزئین شوند. برخی منابع هنری، مانند نقشبرجستهها و موزاییکها، گلادیاتورهایی را نشان میدهند که تعداد مختلفی منگوله از یک دست یا پا آویزان هستند. گمان میرود که آنها نوعی «کارت امتیاز» برای نشان دادن تعداد نبردهایی بودند که یک گلادیاتور در آنها پیروز شده بود.[۱] مسابقات توسط داوران میدان اداره میشد و تحت قوانین و آداب سختگیرانهای انجام میشد.[۲][۳][۴]
احتمالاً نبرد با موسیقی همراه بوده است که ممکن است سرعت آن برای مطابقت با ریتم نبرد تغییر میکرده است. سازهای معمول عبارت بودند از یک ترومپت بلند و مستقیم (توبا)، یک ساز برنجی بزرگ و خمیده (لیتوس) و یک ارگ آبی (ارگانوم). در طول دوره امپراتوری، ممکن است قبل از بازیها، میموس، نوعی نمایش کمدی، برگزار شود. تصویری از پمپئی یک «خرس فلوتزن» (Ursus tibicen) و یک «مرغ شیپورزن» (Pullus cornicen) را نشان میدهد که ممکن است بخشی از چنین میموسی بوده باشند.[۵]
انواع گلادیاتور
فهرست زیر شامل گلادیاتورها بر اساس سبک مبارزه و تجهیزات، اصطلاحات عمومی برای گلادیاتورها، مبارزانی که با نمایشهای گلادیاتوری مرتبط بودند و صرفاً گلادیاتور نبودند، و پرسنل مرتبط با آموزش یا ارائه است.
آنداباتا
«گلادیاتوری که چشم بسته میجنگید» یا «گلادیاتوری که نابینا میجنگید». سیسرو در نامهای به دوستش ترباتیوس تستا، که در گال مستقر بود، به شوخی به آنداباتا اشاره میکند. این متن، آنداباتا را بهطور نامنسجم با اِسِداری، جنگجویان ارابه، مرتبط میکند.[۶] این کلمه در منابع کلاسیک بسیار نادر است و ریشهشناسی آن مورد تردید است؛ دلامار آن را به عنوان یک وامگیری لاتینشده از گالیش پیشنهاد میکند.[۷]
آربلاس
آربلاها به عنوان نوع گلادیاتور فقط در اونیروکریتیکا اثر آرتمیدوروس ذکر شدهاند، که در آن به نمادهای رؤیا و اهمیت آنها در تعبیر رؤیا پرداخته شده است.[۸] ممکن است با کلمه یونانی arbelos (ἄρβηλος) مرتبط باشد، تیغه نیم دایرهای که کفاشها برای بریدن چرم استفاده میکردند.[۸][۹][۱۰]
بستیاریوس
بستیاریوس یک جنگجوی حیوانات بود. همچنین Damnatio ad bestias را ببینید.
بوستواریوس
بوستواریوس یک «مبارز مقبره» بود، از کلمه بوستوم به معنای «مقبره»، که اشارهای کلی به ارتباط نبرد گلادیاتورها با بازیهای تشییع جنازه (مونرا) است. سرویوس خاطرنشان میکند که زمانی «رسم بر این بود که اسیران را در گورهای مردان قوی بکشند، که بعدها کمی بیرحمانه به نظر رسید، بنابراین تصمیم گرفته شد که گلادیاتورها در مقبرهها بجنگند.»[۱۱] حتی در میان گلادیاتورها، این اصطلاح ناخوشایندی بود: سیسرو از آن برای تشبیه اخلاق دشمنش کلودیوس به اخلاق پایینترین طبقه گلادیاتورها استفاده میکرد.[۱۲]
سستوس
کستوس (cestus) مشتزن یا بوکسوری بود که کستوس میپوشید، ترکیبی از دستکش بوکس و نوعی پنجه بوکسور سنگین، اما زره دیگری نداشت.[۱۳]
کروپلاریوس
مورخ رومی، تاسیتوس، گروهی از گلادیاتورهای کارآموز و برده گالی را به عنوان کروپلاری توصیف میکند که «به سبک ملی» گالیا لوگدوننسیس تحت فرماندهی جولیوس ساکروویر، در جریان شورش آدوییها در سال ۲۱ میلادی علیه روم، تجهیز شده بودند. تاسیتوس آنها را «در پوستهای پیوسته از آهن که در روستا معمول است» محصور کرده است، که زیر وزن آن کار میکنند، قادر به جنگیدن مؤثر نیستند، به سرعت خسته میشوند و خیلی زود توسط نیروهای منظم رومی از پا در میآیند. منبع تاسیتوس میتواند به یک نوع «گالوس» رومیِ زرهپوش اشاره داشته باشد که تا زمان خود تاسیتوس توسعه یافته و به عنوان مورمیلو تغییر نام داده شده بود.[۱۴]
دیماخاروس
دیماخاروس (به یونانی διμάχαιρος، «دو چاقو حمل میکرد») در هر دست یک شمشیر داشت.
اکوها
اِکوئِس، جمعِ آن اکویتس، عضوی از طبقهٔ متوسط رو به بالای شهروندان-اشراف بود که از شرکت در بازیها منع شده بود. Eques همچنین کلمه لاتین معمولی برای اسب سوار یا سواره نظام و نوع گلادیاتور است. اشکال اولیه گلادیاتورهای اسبسوار، مسلح به شمشیر یا نیزه بودند. آنها زره فلسدار؛ یک سپر سوارهنظام گرد با اندازه متوسط (پارما اکوستریس)؛ و یک کلاهخود لبهدار با دو پر تزئینی و بدون نشان داشتند. گونههای بعدی همچنین برای محافظت از پاها، ساقبند، و یک مانیکا روی بازوی راست و تونیکهای بدون آستین و کمربنددار داشتند. عموماً، آنها فقط با دیگر حریفان میجنگیدند.
اسداریوس
اسِسداریوس (از کلمه لاتین essedum به معنای ارابه جنگی سلتی) احتمالاً اولین بار توسط ژولیوس سزار از بریتانیا به روم آورده شد. اسِداریها در بسیاری از کتیبههای پس از قرن اول میلادی به عنوان جنگجویان میدان نبرد ظاهر میشوند، که ظاهراً در برابر مخالفان نوع خود قرار گرفتهاند. مشخص نیست که آیا اسِداریوس با ارابه خود وارد میدان شد، سپس از اسب پیاده شد و پیاده جنگید، یا در حالی که سوار ارابه بود، جنگید. برخی، یا احتمالاً همه اسِداریها توسط ارابهرانان رانده میشدند. هیچ مدرک تصویری مرتبطی باقی نمانده است.
گالوس
به معنای واقعی کلمه یک «گل»؛ یا یک اسیر جنگی، مانند اولین اشکال مونوس، یا یک گلادیاتور مجهز به سلاح و زره گالیسی، که به شیوهای میجنگید که رومیها آن را «سبک گالیسی» مینامیدند. احتمالاً گالوس که سنگینوزن و زرهپوش بوده، اندکی پس از جذب گال به عنوان یک استان رومی، جای خود را به مورمیلو داده یا شاید به آن تبدیل شده است.[۱۵]
گلادیاتریکس
این به هر نوع گلادیاتور زن اشاره دارد. آنها بسیار نادر بودند و وجود آنها بهطور ضعیفی مستند شده است. آنها گهگاه در اواخر جمهوری روم ظاهر میشدند و تا سال ۲۰۰ میلادی توسط امپراتور سپتیموس سوروس ممنوع شدند. اولین کاربرد شناختهشدهٔ واژهٔ «گلادیاتریکس» پس از دوران کلاسیک، در شرحی از قرن چهارم میلادی بر نظرات یوونال دربارهٔ میویا، شکارچی جانوران، است.
هوپلوماکوس
هوپلوماکوس (یونانی رومیشده به معنای «جنگجوی مسلح»، جمع لاتین آن hoplomachii) پاپوشهای لحافیشکل شلوارمانند، لنگ، کمربند، یک جفت ساقبند یا ساقبند بلند، یک محافظ بازو (مانیکا) روی بازوی شمشیرمانند و یک کلاهخود لبهدار که میتوانست با پرهایی در بالا و یک پر در هر طرف تزئین شود، میپوشید. او به یک گلادیوس و یک سپر بسیار کوچک و گرد مجهز بود. او همچنین نیزهای حمل میکرد که باید قبل از آماده شدن برای نبرد تن به تن، آن را به سمت حریف خود پرتاب میکرد. هوپلوماچیها در مقابل میرمیلونها یا تراکیها جفت میشدند. آنها ممکن است پس از آنکه استفاده از نام مردمان متحد فعلی غیرسیاسی شد، از نوع اولیه «سامنیت» تکامل یافته باشند.
لاکواریوس
لاکواریوس ممکن است نوعی پاگنیاریوس یا نوعی رتیاریوس بوده باشد که سعی میکرد دشمنان خود را به جای تور با کمند (لاکئوس) بگیرد.
مورمیلو
مورمیلو (جمع مورمیلونها) یا میرمیلو کلاهخودی با طرح ماهی بر روی تاج (مورمیلوس یا ماهی دریایی) و همچنین یک محافظ بازو (مانیکا)، یک لنگ و کمربند، یک گتر روی پای راست، نوارهای ضخیمی که روی پاهایش را میپوشاندند و یک ساقبند بسیار کوتاه با یک فرورفتگی برای قرار دادن بالشتک در بالای پاها میپوشاندند. آنها گلادیاتورهای زرهپوش سنگینی هستند: مورمیلو یک گلادیوس (۶۴–۸۱) حمل میکرد. سانتیمتر طول) و یک سپر بلند و مستطیلی به سبک لژیونری. مورمیلونهها معمولاً با یک تراکس میجنگیدند، اما گاهی اوقات با یک هوپلوماکوس مشابه نیز میجنگیدند.
پارمولاریس
پارمولاریس (جمع parmularii) به هر گلادیاتوری گفته میشد که یک پارمولا (سپر کوچک) حمل میکرد، برخلاف اسکوتاریوس که سپر بزرگتری (اسکاتوم) حمل میکرد. برای جبران این کاهش محافظت، پارمولاریاها معمولاً به جای یک ساقبند که در اسکوتاریوسها استفاده میشد، به دو ساقبند مجهز بودند. این تراکس میتوانست به عنوان پارمولاریا نامگذاری شود.[۱۶][۱۷]
تحریک کننده
در اواخر دوران جمهوریخواهی و اوایل دوران امپراتوری، تسلیحات یک مهاجم ("چالشگر") آینهای از زرهپوش لژیونرها بود. در اواخر دوره امپراتوری، تسلیحات آنها دیگر منعکس کننده ریشههای نظامی خود نبود و تغییرات در تسلیحات تنها از تغییرات در مد میدان نبرد پیروی میکرد. تحریککنندگان با پوشیدن لنگ، کمربند، ساقبند بلند روی پای چپ، مانیکا روی بازوی راست و کلاهخود نقابدار بدون لبه یا تاج، اما با یک پر در هر طرف، نشان داده شدهاند. آنها تنها گلادیاتورهایی بودند که توسط زره سینه (کاردیوفیلاکس) محافظت میشدند که معمولاً مستطیل شکل و بعدها اغلب هلالی شکل بود. آنها معمولاً با یک سپر بلند و مستطیل شکل و گلادیوس میجنگیدند، اما استفاده از اسپاتا نیز اثبات شده است. آنها فقط در مقابل دیگر عوامل تحریککننده جفت میشدند.
رتیاریوس
رتیاریوس ("جنگنده تور") در اوایل دوره آگوستین توسعه یافت. او یک نیزه سه شاخه و یک تور ماهیگیری حمل میکرد، تجهیزاتی که به سبک تجهیزات ماهیگیری بودند. رتیاریوس لنگی میپوشید که با کمربندی پهن نگه داشته میشد و یک محافظ بازوی بزرگتر (مانیکا) میپوشید که تا شانه و سمت چپ سینه امتداد داشت. او بدون محافظ کلاهخود جنگید. گاهی اوقات یک محافظ فلزی شانه (گالروس) برای محافظت از گردن و قسمت پایین صورت اضافه میشد. سنگ قبری که در رومانی پیدا شده، یک رتیاریوس را نشان میدهد که به جای خنجر تیز معمول، خنجری با چهار میخ (هر میخ در گوشه یک محافظ مربع شکل) در دست دارد. نوعی از مبارزه معمولی، رویارویی همزمان دو نفر به عنوان رتیاریوس بود. رتیاروس روی یک پل یا سکوی مرتفع با پله میایستاد و تودهای از سنگهای به اندازه مشت برای پرتاب به سمت دشمنانش داشت. در حالی که رِتیاریوس سعی میکرد آنها را دور نگه دارد، سکوتورها سعی کردند از سازه بالا بروند و به او حمله کنند. این سکو که پل (pons) نامیده میشود، ممکن است روی آب ساخته شده باشد. رتیاریها معمولاً با سکوتورها میجنگیدند اما گاهی اوقات با میرمیلونها نیز میجنگیدند. یک طبقهٔ زنانه از گلادیاتورها وجود داشت که به عنوان یک رتیاریوس تونیکاتوس میجنگیدند. آنها برای تمایز از رتیاریوسهای معمول، تونیک میپوشیدند و به عنوان یک طبقه اجتماعی حتی پایینتر از اینفامیا (افراد بدنام) در نظر گرفته میشدند.[۱۸]
رودیاریوس
گلادیاتوری که آزادی خود را به دست آورده بود، یک شمشیر چوبی (رودیس) یا شاید یک میله چوبی (معنی دیگر کلمه رودیس، که یک «چوب باریک» بود که به عنوان عصا/شمشیر تمرینی استفاده میشد) دریافت میکرد. با این حال، عموماً فرض بر این است که شمشیر چوبی بوده است، با این حال، سیسرو در نامهای از اهدای عصا به گلادیاتوری صحبت میکند که مضمون آن به مورد دوم اشاره دارد: Tam bonus gladiator, rudem tam cito accepisti? (با اینکه گلادیاتور خیلی خوبی هستی، اینقدر سریع چوب را پذیرفتی؟) اگر او تصمیم میگرفت گلادیاتور باقی بماند، او را رودیاریوس مینامیدند. اینها به دلیل تجربهای که داشتند، در بین مردم بسیار محبوب بودند. همه رودیاریها به جنگیدن ادامه نمیدادند؛ سلسله مراتبی از رودیاریها وجود داشت که شامل مربیان، دستیاران، داوران و مبارزان میشد.[۱۹]
قوس
کماندار کماندار بود.[نیازمند منبع][ نیازمند منبع ]
سامنیت
سامنیتها نوعی جنگجوی مسلح اولیه بودند که در اوایل دوره امپراتوری ناپدید شدند. سامنیها اتحادیهای قدرتمند از قبایل ایتالیایی در کامپانیا بودند که رومیها بین سالهای ۳۲۶ تا ۲۹۱ پیش از میلاد سه جنگ بزرگ با آنها انجام دادند. یک گلادیاتور «سامنیت» به یک سپر مستطیلی بلند (سکوتوم)، یک کلاهخود پردار، یک شمشیر کوتاه و احتمالاً یک ساقبند بر روی پای چپش مسلح بود. اغلب گفته میشد که سامنیتها خوششانس بودند زیرا سپرهای بزرگ و شمشیرهای خوبی داشتند.
قیچی
قیچی (جمع قیچی) از یک شمشیر کوتاه مخصوص با دو تیغه استفاده میکرد که شبیه یک قیچی باز بدون لولا بود. مارکوس یونکلمن، مورخ و باستانشناس تجربی آلمانی، اظهار داشته است که این نوع گلادیاتورها با استفاده از سلاحی متشکل از یک لوله فولادی سخت که تمام ساعد گلادیاتور را در بر میگرفت، میجنگیدند. انتهای دست گلادیاتور بسته شده و یک تیغه نیمدایرهای به آن متصل بود.[۲۰]
اسکوتاریوس
اسکوتاریوس هر گلادیاتوری بود که از سپر بزرگ (سکوتوم) استفاده میکرد، در مقابل هر گلادیاتوری که از سپر کوچک (پارمولاریوس) استفاده میکرد. یک مورمیلو یا یک سکوتور، اسکوتاریوس (scutarius) بود؛ محافظت یا مزیت اضافی که سپر بزرگ ایجاد میکرد، معمولاً با استفاده از تنها یک ساق کوتاه جبران میشد، برخلاف دو ساق کوتاه پارمولاریس.
مجری
سِکِتور (به معنی تعقیبکننده) برای مبارزه با رِتیاریوس (retiaris) ساخته شد. به عنوان گونهای از مورمیلو، او همان زره و سلاحها، از جمله سپر مستطیلی بلند و گلادیوس را میپوشید. با این حال، کلاهخودِ سکاتور تمام صورت را به جز دو سوراخ کوچک برای چشمها میپوشاند تا صورتش را از شاخکهای نازک نیزه سه شاخه حریفش محافظت کند. کلاهخود نیز گرد و صاف بود به طوری که تور رتیاریوس نمیتوانست به آن گیر کند.
تراکس
ترائکسها (جمع ترائسها، " تراکیاییها ") همان زره محافظ هوپلوماچیها را با کلاهخود لبهدار پهنی که تمام سر را میپوشاند، میپوشیدند و با یک گریفین (شیردال) طرحدار روی پروتوم یا جلوی تاج (شیردال همراه الهه انتقامجو، نمسیس، بود)، یک سپر کوچک گرد یا مربع شکل (پارمولا) و دو ساقبند تا ران، متمایز میشدند. سلاح او شمشیر خمیده تراکیایی (سیکا یا فالکس، حدود ۳۴ سانتیمتر یا ۱۳ اینچ میلادی) بود. مدت طولانی). آنها پس از صلح گلادیاتورهای گالیسی با روم، به عنوان جایگزینی برای آنها معرفی شدند. آنها معمولاً با میرمیلونها یا هوپلوماچیها میجنگیدند.
ولز
از ولهها (جمع ولیتها، به معنای «درگیر») بسیار به ندرت و تنها در منابع بعدی یاد شده است. فرض بر این است که ولیتها پیاده میجنگیدند و مسلح به نیزه، شمشیر و سپر گرد کوچک (پارما) بودند؛ این همچنین فرض را بر این میگذارد که این نوع از سربازان به نام واحدهای ارتش جمهوریخواه اولیه و سبکوزن با همین نام نامگذاری شده بودند. هیچ تصویری از آن باقی نمانده است.[۲۱][۲۲][۲۳]
-
مبارزه نمایشی گلادیاتورها در ترییر در سال ۲۰۰۵ -
نیمز، ۲۰۰۵ -
کارنونتوم ، اتریش ۲۰۰۷ -
ویدئویی از یک مبارزه نمایشی در رومن ویلا بورگ ، آلمان، در سال ۲۰۱۱ (رتیاریوس در مقابل سیکتور، تراکس در مقابل مورمیلو
پرسنل مرتبط با گلادیاتورها
ویرایشگر
حامی مالی که نمایشهای گلادیاتوری را تأمین مالی میکرد، سردبیر یا «تهیهکننده» بود.
لانیستا
لانیستا مربی-صاحب دستهای از گلادیاتورها بود. او گلادیاتورهای برده را معامله میکرد و آنهایی را که در اختیار داشت به یک تهیهکننده (ویراستار) که بازیها را سازماندهی میکرد، اجاره میداد. این حرفه اغلب پردرآمد بود، اما از نظر اجتماعی، لانیستا به عنوان «فروشنده گوشت انسان» با یک دلال (لنو) همتراز بود.
لوراریوس
لوراریوس (از لوروم، "شلاق چرمی، شلاق") ملازمی بود که جنگجویان یا حیوانات بیمیل را با شلاق به جنگیدن وامیداشت.
پاگنیاریوس
پاگنیاریوس از منابع ادبی به عنوان هنرمندی شناخته میشود که با سلاحهای کند یا ساختگی، به ویژه در هنگام استراحت نیمروز، در «دوئلهای مضحک» شرکت میکرد. یک مثال گویای احتمالی از پمپئی، هیچ کلاهخود، سپر یا «سلاح تهاجمی» را نشان نمیدهد، اما ممکن است پوششهای محافظی روی ساق پا و سر وجود داشته باشد. یکی از پاگنیاریوسها به نام سِکوندس عمری طولانی، معادل ۹۹ سال و ۸ ماه و ۱۸ روز، داشت.
رودیس
یک داور مسابقه یا دستیارانش که به نام عصای چوبی (رودیس) نامگذاری شده است که برای هدایت یا جدا کردن رزمندگان استفاده میشود. یک داور یا مربی ارشد به عنوان summa (high) rudis شناخته میشد.
وناتور
وناتور (شکارچی) به جای مبارزه با حیوانات وحشی، مانند بستیارها، در شکار آنها تخصص داشت. آنها علاوه بر شکار، با حیوانات نیز ترفندهایی اجرا میکردند، مانند قرار دادن دست در دهان شیر، سوار شدن بر شتر در حالی که شیرها را با قلاده هدایت میکردند، و راه رفتن فیل روی طناب.
منابع
- ↑ Stephen Wisdom Gladiators 100 BC-AD 200 Osprey Publishing, 2001 Pg 28–29 شابک ۹۷۸−۱−۸۴۱۷۶−۲۹۹−۹
- ↑ Gladiators fought by the book New Scientist February 23, 2006
- ↑ Head injuries of Roman gladiators Forensic Science International Volume 160, Issue 2, Pages 207-216 July 13, 2006
- ↑ Roman gladiators were fat vegetarians ABC Science April 5, 2004
- ↑ Stephen Wisdom, Angus McBride, Gladiators: 100 BC - AD 200, Oxford, United Kingdom, Osprey. Author's sketch and note, p. 18.
- ↑ Cicero, Ad familiares 7.10.2 (=95), as cited by Piganiol, “Les trinci gauloises."
- ↑ cf the entry for andabata in the Oxford Latin Dictionary, and Xavier Delamarre's entry on andabata, in Dictionnaire de la langue gauloise (Éditions Errance, 2003), p. 46.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ Duncan, Anne (2006). Performance and Identity in the Classical World. Cambridge University Press. p. 205.
- ↑ Fagan, Garret G. (2011). The Lure of the Arena: Social Psychology and the Crowd at the Roman Games. Cambridge University Press. p. 217.
- ↑ Carter, Michael (2001). "Artemidorus and the Arbelas Gladiator". Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik. 134: 109–115. JSTOR 20190801. (نیازمند آبونمان)
- ↑ Alison Futrell, Blood in the Arena: The Spectacle of Roman Power (University of Texas Press, 1997), p. 34.
- ↑ Kyle, Donald G. , Sport and Spectacle in the Ancient World, Blackwell Publishing, 2007. p. 273 شابک ۰−۶۳۱−۲۲۹۷۰−۱
- ↑ Travis, Hilary John (2014-12-15). Roman Helmets. Amberley Publishing Limited. ISBN 978-1-4456-3847-8 – via google.ca.
- ↑ Book III, 43, 46 in The Annals of Tacitus, Loeb, 1931 For possible misidentification, see note 8: "Since the Gauls despised body-armour, the phrase must refer only to the conventional equipment of the "Gallus" (murmillo)"
- ↑ Southon, Emma (2020). A Fatal Thing Happened on the Way to the Forum: Murder in Ancient Rome. New York City: Abrams. p. 166. ISBN 978-1-4197-5305-3.
- ↑ Rich, Anthony (1883). "Parmularius". Dictionnaire des Antiquités romaines et grecques.
- ↑ Daremberg, Charles; Saglio, E. (1877). "Gladiator". Le Dictionnaire des Antiquités grecques et romaines. p. XXII (Les partis).
- ↑ F. R. D. Goodyear The Classical Papers of A. E. Housman:, Volume 2; Volumes 1897-1914 Cambridge University Press 2004 شابک ۹۷۸۰۵۲۱۶۰۶۹۶۷ Pg 621 - 622
- ↑ "Gladiators - The Language of the Arena - Archaeology Magazine Archive". archaeology.org.
- ↑ * Marcus Junkelmann, Das Spiel mit dem Tod. So kämpften Roms Gladiatoren. Mainz am Rhein, 2000, شابک ۳−۸۰۵۳−۲۵۶۳−۰.
- ↑ Travis, Hilary; Travis, John (2014). Roman Helmets. Amberley Publishing. pp. 59–60, 68. ISBN 978-1-4456-3847-8.
- ↑ Versnel, Henk (1998). Inconsistencies in Greek and Roman Religion, Volume 1: Ter Unus. Isis, Dionysos, Hermes. Three Studies in Henotheism. Studies in Greek and Roman Religion. BRILL. p. 231. ISBN 9004296727.
- ↑ Nossov, Konstantin (2011). Gladiator: The Complete Guide to Ancient Rome's Bloody Fighters. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7627-7733-4.