از مجموعه مقالات درباره |
فراهنجار |
---|
شکار ارواح فرایند بررسی مکانهایی است که گزارش شدهاست توسط ارواح تسخیر شدهاند. بهطور معمول، یک تیم شکار ارواح تلاش میکند شواهدی را جمعآوری کند که وجود فعالیتهای ماوراءالطبیعه را نشان دهد. شکارچیان ارواح از انواع دستگاههای الکترونیکی از جمله سنجشگر الکترومغناطیس، دماسنج دیجیتال، دوربینهای ویدئویی دیجیتال دستی و ثابت، از جمله دوربینهای حرارتی و دید در شب، عینکهای دید در شب و همچنین ضبطکنندههای صوتی دیجیتال استفاده میکنند. سایر تکنیکهای سنتیتر مانند انجام مصاحبه و پژوهش در مورد تاریخ مکانهای ادعایی خالی از سکنه نیز مورد استفادهٔ استفادهٔ آنها قرار میگیرد. شکارچیان ارواح همچنین ممکن است خود را با عنوان محققان ماوراءالطبیعه معرفی کنند.[۱]
شکار ارواح بهدلیل رد کردن روش علمی بهشدت مورد انتقاد قرار گرفتهاست. هیچ پژوهش علمی تاکنون نتوانستهاست که وجود ارواح را تأیید کند.[۲][۳] شکار ارواح توسط اکثریت قریب به اتفاق مربیان، دانشگاهیان و نویسندگان علمی، یک نمونه از شبهعلم در نظر گرفته میشود.[۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱]
تاریخچه
[ویرایش]پژوهشهای ماوراءالطبیعه به قرن نوزدهم و سازمانهایی مانند جامعه تحقیقات روان بازمیگردد که در مورد مسائل معنوی پژوهش میکنند. هری پرایس، پژوهشگر روانشناسی ، کتاب اعترافات یک شکارچی ارواح خود را در سال ۱۹۳۶ منتشر کرد.[۱۲]
شکار ارواح در دههٔ ۲۰۰۰ توسط مجموعههای تلویزیونی مانند Most Haunted و Ghost Hunters، همراه با افزایش دسترسی به تجهیزات با تکنولوژی بالا رایج شد. انجمن ماوراءالطبیعهٔ آتلانتیک گزارش دادهاست که تعداد اعضای خود در اواخر دههٔ ۲۰۰۰ دو برابر شدهاست و این امر را به برنامههای تلویزیونی نسبت میدهند. علیرغم عدم پذیرش شکار ارواح در محافل دانشگاهی، محبوبیت برنامههای تلویزیون واقعنمای شکار ارواح، تعداد زیادی از افراد را تحت تأثیر قرار دادهاست تا این برنامهها را دنبال کنند.[۱۳]
کسبوکارهای کوچک ارائهکنندهٔ تجهیزات شکار ارواح و خدمات تحقیقات ماوراءالطبیعه در اوایل دههٔ ۲۰۰۰ افزایش یافتند. بسیاری از آنها دستگاههای سنجشگر میدان الکترومغناطیسی (EMF)، حسگرهای حرکتی فروسرخ و دستگاههایی را ارائه میکنند که با عنوان «ردیابهای شبح» نامگذاری میشوند. رونق کسبوکارهای مرتبط با ماوراءالطبیعه به گونهای است که برخی از کسبوکارهای کوچک مرتبط با شکار ارواح از طریق تبلیغات پادکست و وبسایت، کتاب، دیویدی، ویدئو و سایر شرکتهای تجاری مرتبط سود بالایی کسب میکنند.[۱۴]
یک گروه شکار ارواح با نام "A Midwest Haunting" مستقر در ماکوم، ایلینوی، گزارش داد که تعداد افرادی که در تورهای آنها شرکت میکنند سه برابر شدهاست و از حدود ۶۰۰ نفر در سال ۲۰۰۶ به ۱۸۰۰ نفر در سال ۲۰۰۸ رسیدهاست. دیگران، مانند ماری کاف از گروه "جویندگان روح آیداهو" به افزایش ترافیک در وبسایتها و تابلوهای پیام خود اشاره میکنند که نشانهای از پذیرش و افزایش علاقه به موضوع شکار ارواح است. شرکتکنندگان میگویند که شکار ارواح به آنها امکان میدهد از دوستی افراد همفکر با خود لذت ببرند و بهطور فعال علاقهٔ خود را به امور ماوراءالطبیعه دنبال کنند. به گفتهٔ جیم ویلیس از گروه "اشباح اوهایو"، اعضای گروه او دو برابر شده و از زمان تأسیس آن در سال ۱۹۹۹ به ۳۰ نفر افزایش یافتهاست و هم باورمندان واقعی و هم افراد شکاک را شامل میشود. ویلیس میگوید که گروه او "به هر طریقی به دنبال پاسخ میگردند" و برای کسانی که میخواهند "در این زمینه جدی گرفته شوند" شک و تردید پیشنیاز است.[۱۳]
نویسنده جان پاتس مینویسد که گروههای شکار ارواح مدرن روش علمی را نادیده میگیرند و در عوض از نوعی «تکنولوژی عرفان» پیروی میکنند.[۱۵]
محبوبیت شکار ارواح گاه منجر به حوادث و آسیبهایی شدهاست. در یک رخداد، گروهی از نوجوانان در ووردینگتن، اوهایو با تصور خالی بودن خانهای که گفته میشد «شبحزده» است، وارد آن شدند اما صاحب خانه به خودروی آنها شلیک کرد و یکی از نوجوانان را بهشدت مجروح کرد.[۱۶] در یک رویداد دیگر، زنی در حال شکار ارواح، بر اثر سقوط از ساختمان دانشگاه تورنتو جان باخت.[۱۷]
شاخهای از شکار ارواح، تور تجاری ارواح است که توسط راهنمای محلی یا اپراتور تور برگزار میشود. از آنجایی که هم مجریان تور و هم صاحبان املاک خالی از سکنه در سود این شرکتها سهیم هستند، برخی معتقدند که ادعاهای تسخیر شدن مکانها، اغراقآمیز یا ساختگی و به منظور افزایش حضور توریستها هستند.[۱۸] گفته میشود که شهر ساوانا، جورجیا، با داشتن بیش از ۳۱ تور تا سال ۲۰۰۳، شهری در آمریکا با بیشترین تورهای ارواح است.[۱۹][۲۰]
محققان برجستهٔ ماوراءالطبیعه
[ویرایش]هری پرایس
[ویرایش]هری پرایس (۱۸۸۱–۱۹۴۸) فراروانشناس، پژوهشگر روانشناسی و نویسندهٔ بریتانیایی بود که بهدلیل تحقیقاتش در مورد پدیدههای روانی و افشای مدیومهای معنوی کلاهبردار، شهرت عمومی پیدا کرد. او بیشتر بهدلیل تحقیقاتی که در مورد بورلی رکتوری ظاهراً تسخیر شده در اسکس انگلستان منتشر کردهاست، شناخته شدهاست. در کتابی بهنام هری پرایس: بیوگرافی یک شکارچی ارواح نوشتهٔ پل تابوری در سال ۱۹۵۰، پژوهشها و نتیجهگیریهای پرایس در معرض دید گستردهای قرار گرفت. او همچنین یکی از اعضای قدیمی باشگاه ارواح مستقر در لندن بود.
پرایس نوشت که عکسهایی که بهعنوان اکتوپلاسم شخصی بهنام اوا کاریر ارائه شدهاند، مصنوعی هستند و بهنظر میرسند که از مقوا و پرترههای روزنامه ساخته شدهاند. در سال ۱۹۲۰ اوا کاریر توسط محققان روانی در لندن مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل اکتوپلاسم او نشان داد که از کاغذ جویده شده ساخته شدهاست. او همچنین در سال ۱۹۲۲ مورد بررسی قرار گرفت و نتیجهٔ آزمایشها در مورد ادعای او منفی بود.[۲۱] پرایس همچنین در مورد ادعای جورج والیانتین در لندن تحقیق کرد. در این جلسه والیانتین ادعا کرد که با «روح» آهنگساز لوئیجی آردیتی که به زبان ایتالیایی صحبت میکرد تماس گرفتهاست. پرایس هر واژهای را که به آردیتی نسبت داده میشد یادداشت کرد و مشخص شد که آنها با صفحهای از یک کتاب آموزش ایتالیایی مطابقت واژه به واژه دارند.[۲۲]
در سال ۱۹۳۳، فرانک دکر توسط پرایس در آزمایشگاه ملی تحقیقات روانی مورد بررسی قرار گرفت.[۲۳] تحت کنترلهای علمی دقیقی که پرایس ساخته بود، دکر نتوانست هیچ پدیدهای را نمایش دهد.[۲۴] پژوهشهای روانی پرایس با پژوهش در مورد ترفند طناب هندی کراچی و تواناییهای Kuda Bux در راه رفتن روی آتش ادامه یافت. در سال ۱۹۳۶، پرایس از خانهای بهظاهر تسخیر شده در مپام ، کنت برای بیبیسی پخش کرد و اعترافات یک شکارچی ارواح و تسخیر شکاف کشن را منتشر کرد.
دوستان پرایس شامل افشاگران دیگر رسانههای کلاهبردار مانند هری هودینی و روزنامهنگار ارنست پالمر بودند.[۲۵][۲۶]
اد و لورِین وارِن
[ویرایش]وارنها بیشتر بهخاطر مشارکت در پروندهٔ وحشت در آمیتیویل در سال ۱۹۷۶ شناخته میشوند که در آن زوج نیویورکی جورج و کتی لوتز ادعا کردند که خانهٔ آنها توسط یک حضور خشن و شیطانی تسخیر شده، بهطوریکه در نهایت آنها را از خانهٔ خود بیرون کردهاست. استفان و رکسان کاپلان، نویسندگان توطئهٔ ترسناک آمیتیویل، این پرونده را یک «فریب» توصیف کردهاند.[۲۷] لورین وارن اما به خبرنگار روزنامهٔ اکسپرس تایمز گفتهاست که وحشت در آمیتیویل یک دروغ نبود. تسخیر گزارش شده، اساس کتاب وحشت در آمیتیویل در سال ۱۹۷۷ بود که در فیلمهای سال ۱۹۷۹ و ۲۰۰۵ با همین نام اقتباس شد و در عین حال الهامبخش مجموعه فیلمهای بعدی نیز بود. نسخهٔ وارنز از رویدادها تا حدی اقتباس شده و در سکانس آغازین فیلم احضار ۲ (۲۰۱۶) به تصویر کشیده شدهاست. به گفتهٔ بنجامین رادفورد اما این داستان «توسط شاهدان عینی، پژوهشها و شواهد پزشکی قانونی تکذیب شدهاست».[۲۸] در سال ۱۹۷۹، ویلیام وبر وکیل گزارش داد که او، جِی آنسون، و سرنشینان خانه، آن داستان ترسناک را «اختراع» کردهاند.[۲۹]
داستانهای ارواح و اشباحی که توسط وارنها رایج شدهاند بهعنوان دهها فیلم، سریال تلویزیونی و مستند، از جمله فیلمهایی در دنیای سینمایی احضار از جمله آنابل، آنابل: آفرینش، آنابل به خانه میآید و پیشدرآمدهای فرعی احضار (فیلم ۲۰۱۳) اقتباس شدهاند.
آمار باورمندان
[ویرایش]بر پایهٔ یک نظرسنجی که در اکتبر ۲۰۰۸ توسط آسوشیتدپرس و ایپسوس انجام شد، ۳۴ درصد از آمریکاییها به وجود ارواح باور دارند.[۱۳] علاوه بر این، یک نظرسنجی گالوپ که در ۶ تا ۸ ژوئن ۲۰۰۵ انجام شد، نشان داد که حدود یک سوم (۳۲٪) آمریکاییها باور دارند که ارواح وجود دارند اما این باورها با افزایش سن، کاهش مییابند.[۳۰][۳۱] پس از بررسی سه کشور (ایالات متحده، کانادا و بریتانیا)، مشخص شد که افراد بیشتری نسبت به سایر موارد ماوراءالطبیعهٔ آزمایش شده به خانههای تسخیرشده باور دارند، که شامل ۳۷٪ از آمریکاییها، ۲۸٪ از کاناداییها، و ۴۰ درصد از بریتانیاییها بود.[۳۱][۳۲]
در سال ۲۰۰۲، بنیاد ملی علوم، خانههای تسخیرشده، ارواح و ارتباط با مردگان را در میان باورهای شبهعلمی دستهبندی کرد.[۵]
تردیدها و انتقادات
[ویرایش]منتقدان روش شکار ارواح، بهویژه استفاده از ابزارآلات را زیر سؤال میبرند، زیرا هیچ ارتباط علمی اثباتشدهای بین وجود ارواح و نقاط سرد یا میدانهای الکترومغناطیسی وجود ندارد.[۳۳] جو نیکل پژوهشگر میگوید که شکارچیان ارواح اغلب خود را با سنجشگر الکترومغناطیس، دماسنجهایی که میتوانند نقاط سرد را شناسایی کنند و میکروفونهای بیسیمی که نویز پسزمینه را حذف میکنند مجهز میکنند، اما این تجهیزات برای شناسایی ارواح طراحی نشدهاند. نیکل میگوید: "هالهها و گویهای نوری که روی عکسها ظاهر میشوند، اغلب ذرات گرد و غبار یا رطوبت هستند. صداهایی که توسط ضبط صوت گرفته میشوند میتوانند سیگنالهای رادیویی یا نویز از ضبطکننده باشند، میدان الکترومغناطیس ممکن است ناشی از سیمکشی معیوب، برجهای مایکروویو،[۱۳] آهن، تجهیزات ضبط، یا تلفنهای همراه خاموش باشد و حسگرهای دمایی نیز میتوانند بازتابها را از آینه یا سطوح فلزی دیگر دریافت کرده باشند". نیکل همچنین از عمل جستجوی تنها در تاریکی انتقاد کرده و گفتهاست که از آنجایی که برخی از ارواح با عنوان «سایهها یا موجودات تاریک» توصیف میشوند، او جستجوها را در شرایط روشن بهجای تاریک انجام میدهد.[۳۴]
روشها و تجهیزات
[ویرایش]شکارچیان ارواح از تکنیکها و ابزارهای مختلفی برای بررسی فعالیتهای ماوراءالطبیعه استفاده میکنند.[۳۶] درحالیکه هیچ پذیرش جهانی در میان شکارچیان ارواح از روشهای زیر وجود ندارد، تعدادی از این روشها و ابزارها معمولاً توسط گروههای شکار ارواح استفاده میشوند.[۳۷]
- عکاسی و تصویربرداری با استفاده از دوربین دیجیتال، دید در شب، فروسرخ، و حتی دوربینهای یکبار مصرف.
- سنجشگرهای میدان الکترومغناطیس.[۳۸]
- تبلت برای ضبط صداها، تصاویر و سایر دادهها.[۳۷]
- سنجش دمای اتاق با استفاده از دوربین دمانگار، دماسنج فروسرخ و حسگرهای فروسرخ.[۳۹]
- ضبط و بازتولید آنالوگ و دیجیتال صداها و نویزهای غیرعادی و غیرقابل توضیح
- قطبنما
- شمارشگر گایگر
- آشکارسازهای حرکت فروسرخ و/یا فراصوت
- تجهیزات اندازهگیری میزان گازها همچون کربن مونوکسید که توسط برخی شکارچیان روح با فعالیتهای ماوراءالطبیعه، مرتبط دانسته میشود.
- سنجشگرهای فروصوت
- مصاحبه و جمعآوری اطلاعات از سایر افراد، دیوشناسان، روحانیون، روشنبینان و مدیومها[۴۰]
- تجهیزات دید در شب و دوربینهای دمانگار
نقطههای سرد
[ویرایش]به گفتهٔ شکارچیان ارواح، یک نقطهٔ سرد منطقهای است با سردی موضعی یا کاهش ناگهانی دمای محیط. ادعا میشود کاهش دما در نقاط سرد از چند درجهٔ فارنهایت تا بیش از ۴۰ درجه است.[۴۱] بسیاری از شکارچیان ارواح از دماسنجهای دیجیتال یا دستگاههای حسگر حرارتی برای اندازهگیری چنین تغییرات دمایی استفاده میکنند. باورمندان ادعا میکنند که نقاط سرد نشانگر فعالیتهای ماوراءالطبیعه یا روح در منطقه است. با اینحال، توضیحات علمی و طبیعی بسیار زیادی برای تغییرات سریع دما در مکانهای مختلف وجود دارد، و هیچ شواهد علمی تأییدشدهای در مورد وجود ارواح و تأثیر آنها بر دمای هوا یافت نشدهاست.[۴۲]
هالههای نور
[ویرایش]برخی از شکارچیان ارواح ادعا میکنند که هالههای دایرهای شکل که در عکسها ظاهر میشوند، ارواح مردگان یا سایر پدیدههای ماوراءالطبیعه هستند.[۴۳][۴۴][۴۵] با اینحال، چنین مصنوعات بصری نتیجهٔ عکاسی با فلاش است که حاصل برخورد نور شدید با مقداری غبار یا ذرات دیگر است، و بهطور ویژه در دوربینهای دیجیتال فشرده و فوق فشردهٔ مدرن، رایج است.[۴۶][۴۷][۴۸]
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ Cohen, Howard (September 19, 2009). "Ghost hunters say Deering Estate is ground zero for lost spirits". The Miami Herald. Archived from the original on October 10, 2010. Retrieved 8 January 2010.
- ↑ Radford, Benjamin (27 October 2006). "The Shady Science of Ghost Hunting". LiveScience. Retrieved 15 December 2009.
- ↑ "Study: No Scientific Basis for Vampires, Ghosts". Associated Press (به انگلیسی). 2015-03-25. Retrieved 2020-02-25.
- ↑ Regal, Brian. (2009). Pseudoscience: A Critical Encyclopedia. Greenwood. pp. 43, 75–77. شابک ۹۷۸−۰−۳۱۳−۳۵۵۰۷−۳
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ "Relationships Between Science and Pseudoscience". Science and Engineering Indicators, 2002. National Science Foundation. Archived from the original on 16 June 2016. Retrieved 12 September 2015.
- ↑ Hill, Sharon. "Amateur Paranormal Research and Investigation Groups Doing 'Sciencey' Things". Csicop.org. Skeptical Inquirer – Volume 36.2 March/April 2012. Retrieved 26 February 2015.
- ↑ Radford, Benjamin. "Ghost-hunting mistakes: science and pseudoscience in ghost investigations". Skeptical Inquirer. Committee for Skeptical Inquiry. Archived from the original on 4 October 2015. Retrieved 12 September 2015.
- ↑ Schmaltz, Rodney (25 April 2014). "Battling Psychics and Ghosts: The Need for Scientific Skepticism". Huffington Post. Retrieved 12 September 2015.
- ↑ Campbell, Hank (27 August 2014). "Think Pseudoscience Isn't Dangerous? Ghost Hunter Looking For Ghost Train Killed By Real One". Science 2.0. ION Publications. Retrieved 12 September 2015.
- ↑ Dr Olu Jenzen; Professor Sally R Munt (2014). The Ashgate Research Companion to Paranormal Cultures. Ashgate Publishing, Ltd. pp. 197–. ISBN 978-1-4724-0612-5.
- ↑ Potts, John; James Houran (2004). Ghost Hunting In The Twenty-First Century (From Shaman to scientist: essays on humanity's search for spirits). Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-5054-5. Retrieved 15 December 2009.
- ↑ Price, Harry (1936). Confessions of a ghost-hunter (به انگلیسی). Putnam.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ Peterson, Skip (2008-05-31). "Ghost-hunting groups enjoy surge in popularity". USA Today. Associated Press. Retrieved 14 December 2009.
- ↑ «Scaring Up Paranormal Profits». web.archive.org. ۲۰۰۵-۰۷-۱۷. بایگانیشده از اصلی در ۱۷ ژوئیه ۲۰۰۵. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۷-۰۴.
- ↑ Potts, John; James Houran (2004). Ghost Hunting In The Twenty-First Century (From Shaman to scientist: essays on humanity's search for spirits). Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-5054-5. Retrieved 15 December 2009.
- ↑ Smyth, Julie C (2007-08-21). "'Spooky House' case splits Ohio suburb". USA Today. Retrieved 2008-08-24.
- ↑ "Ghost-hunting woman dies at U of Toronto". United Press International. September 10, 2009. Retrieved 15 December 2009.
- ↑ Howard, Philip (December 18, 2006). "Confessions of a Ghost Tour Guide and Skeptic". The Committee for Skeptical Inquiry. Retrieved 15 December 2009.
- ↑ "Walk your scaredy-pants off in Savannah". CNN.com Travel. CNN. 2003-10-30. Retrieved 2010-05-03.
- ↑ "Rantoul grad's film explores 'America's Most Haunted City'". News-Gazette.
- ↑ Harry Price. (1939). Fifty Years of Psychical Research. Longmans, Green & Co. شابک ۹۷۸−۰−۷۶۶۱−۴۲۴۲−۸
- ↑ Harry Price. (1942). Search For Truth: My Life For Psychical Research. Collins. p. 203
- ↑ Paul Tabori. (1966). Harry Price: The Biography of a Ghosthunter. Living Books. p. 132
- ↑ Stuart Holroyd. (1976). Minds Without Boundaries. Aldus Books. p. 49
- ↑ Harry Houdini. (2011 reprint edition). Originally published in 1924. A Magician Among the Spirits. Cambridge University Press. p. 123. شابک ۹۷۸−۱−۱۰۸−۰۲۷۴۸−۹
- ↑ Alfred Douglas. (1982). Extra-Sensory Powers: A Century of Psychical Research. Overlook Press. p. 201. شابک ۹۷۸−۰−۸۷۹۵۱−۱۶۰−۹
- ↑ Downes, Lawrence (April 14, 2005). "Editorial Observer; The Devil We Know on the Island We Love". New York Times. Retrieved August 17, 2011.
- ↑ Radford, Benjamin (15 April 2005). "The Amityville Horror". Urban Legends Reference Pages. Snopes.com. Retrieved October 25, 2011.
- ↑ Associated Press (July 27, 1979). "'Amityville Horror 'amplified over bottles of wine, - lawyer". Lakeland Ledger. Retrieved October 25, 2011.
- ↑ Lyons, Linda (July 12, 2005). "One-Third of Americans Believe Dearly May Not Have Departed". Gallup Poll. Gallup. Retrieved 14 February 2010.
- ↑ ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ Moore, David W. (June 16, 2005). "Three in Four Americans Believe in Paranormal". Gallup Poll. Gallup. Retrieved 14 February 2010.
- ↑ Lyons, Linda (November 1, 2005). "Paranormal Beliefs Come (Super)Naturally to Some". Gallup Poll. Gallup. Retrieved 14 February 2010.
- ↑ Ettkin, Brian (October 27, 2008). "Skeptic: Ghost hunters practice 'pseudoscience'". Albany Times-Union. Archived from the original on October 11, 2009. Retrieved 14 December 2009. Alt URL
- ↑ Pomeroy, Ross. "How to Actually Hunt a Ghost". Real Clear Science. Real Clear Science. Retrieved 12 January 2018.
- ↑ Brown, Jennings (26 October 2016). "Proton Packs and Teddy Bears: The Pseudoscientific History of Ghost Hunting Gadgets". popularmechanics.com. Popular Mechanics. Retrieved 28 June 2022.
- ↑ Tung, Christen (September 7, 2016). "Ghost Hunting Equipment: Tools To Get Rid Of Demons by Amy Bruni". maggwire.com. Archived from the original on 22 October 2022.
- ↑ ۳۷٫۰ ۳۷٫۱ Kirby, Carrie (October 31, 2005). "Ghost hunters utilize latest in technology". San Francisco Chronicle. San Francisco.
- ↑ Dickey, Colin (14 November 2016). "The Broken Technology of Ghost Hunting". The Atlantic (به انگلیسی). Retrieved 28 June 2022.
- ↑ "IR Thermography Primer Answers to the Common Questions People Ask about IR Thermography". ITC Infrared Training Center. 2010-08-21. Archived from the original on 2006-10-16. Retrieved 2011-03-06.
- ↑ Dickey, Colin (14 November 2016). "The Broken Technology of Ghost Hunting". The Atlantic (به انگلیسی). Retrieved 28 June 2022.
- ↑ "McInteer Villa Will Give You Chills". hauntedus.com. Haunted US. Retrieved 2022-12-08.
- ↑ Nickell, Joe (September–October 2006). "Investigative Files – Ghost Hunters". Skeptical Inquirer. 30 (5). Retrieved 7 June 2016.
- ↑ Wagner, Stephen (29 January 2017). "Why Orbs in Pictures Are Not Proof of the Paranormal". ThoughtCo. Retrieved 27 June 2017.
- ↑ Heinemann, Klaus; Ledwith, Miceal (2007). The Orb Project. Beyond Words Publishing. p. 23. ISBN 978-1-4165-7553-5. Retrieved 27 June 2017.
- ↑ Radford, Benjamin (2017). "Orbs as Plasma Life". Skeptical Inquirer. 41 (5): 28–29.
- ↑ "Flash reflections from floating dust particles". Fujifilm.com. Fuji Film. Archived from the original on July 27, 2005. Retrieved 19 June 2017.
- ↑ Cynthia Baron. Adobe Photoshop Forensics: Sleuths, Truths, and Fauxtography. Cengage Learning; 2008. شابک ۱−۵۹۸۶۳−۶۴۳-X. p. 310.
- ↑ Joe Nickell. Camera Clues: A Handbook for Photographic Investigation. University Press of Kentucky; 12 September 2010. شابک ۰−۸۱۳۱−۲۶۹۱−۶. p. 159.