درگاههای ویکیپدیا: فرهنگ · جغرافیا · بهداشت و درمان · تاریخ · ریاضیات · علوم طبیعی · مردم · فلسفه · دین · اجتماعی · فناوری
 درگاه منظومه شمسی منظومهٔ شمسی، منظومهٔ خورشیدی یا سامانهٔ خورشیدی (به انگلیسی: Solar System) سامانهای متشکل از یک ستاره به نام خورشید و اجرام آسمانی است که در مدارهایی پیرامون آن میگردند. منظومهٔ شمسی از فروپاشی یک ابر مولکولی پدید آمد و در دوران رنسانس و با مشاهدات افرادی از جمله گالیلئو گالیله کشفشد. این منظومه در بازوی شکارچی، کهکشان راه شیری واقعشده و ۲۵٬۰۰۰ سال نوری از مرکز کهکشانی فاصله دارد و کنارهٔ کهکشان فاصله دارد. خورشید بیش از ۹۹/۸ درصد جرم منظومهٔ شمسی را شامل میشود و منبع انرژی بسیار از جمله انرژی گرما و نور است. این ستاره یک ستارهٔ نوع جی رشته اصلی و عضوی از جمعیت ستارگان نخستین است. بقای منظومهٔ شمسی به بقای خورشید وابسته است و اگر خورشید نابود شود، منظومهٔ شمسی نیز نابود میشود. منظومهٔ شمسی دارای هشت سیاره (تیر، ناهید، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون) و پنج سیارهٔ کوتوله (سرس، پلوتو، هائومیا، ماکیماکی و اریس) است. چهار سیارهٔ نخست، سیارات درونی یا زمینسان هستند و بیشتر از سنگ ساخته شدهاند و چهار سیارهٔ دیگر سیارات بیرونی یا غولهای گازی هستند و از گازهای مختلف ساخته شدهاند. علاوه بر این اجرام، منظومهٔ شمسی دارای اجرام دیگری از جمله ماهها، سیارکها، شهابوارها، شهابها، شهابسنگها و دنبالهدارهاست. منظومهٔ شمسی همچنین دارای مناطق خاصی از جمله کمربند سیارکها، کمربند کویپر و دیسک فشرده است. نوشتار برگزیده اِریس (به انگلیسی: Eris، تلفظ: ee'-ris) یا اریس ۱۳۶۱۹۹ یا ۲۰۰۳ یوبی۳۱۳ با نام پیشین زینا (به انگلیسی: Xena) بزرگترین سیارهٔ کوتولهٔ منظومهٔ خورشیدی (همراه با اختلاف نظر) و بزرگترین جسم فرانپتونی است که پس از کشف، به عنوان سیارهٔ دهم منظومهٔ خورشیدی شناختهشد. اما در سال ۲۰۰۶، اتحادیهٔ بینالمللی اخترشناسی تعریف جدیدی از سیاره کرد و اریس به همراه سرس، پلوتو، هائومیا و ماکیماکی در گروه سیارات کوتوله قرار گرفت و شمار سیارات منظومهٔ خورشیدی به ۸ رسید. در ۲۱ اکتبر ۲۰۰۳، مؤسسهٔ فناوری کالیفرنیا سه نگاره از آسمان شب گرفت و حرکت اریس در آن سه نگاره به اندازهای آرام بود که رایانهها آن را تشخیص ندادند. اما در ۵ ژانویهٔ ۲۰۰۵ و در بازبینی مجدد، مایکل براون، چد تروهیو و دیوید رابینوویتز اریس را کشف کردند. مایکل براون نام زینا را بر روی این سیارهٔ کوتولهٔ جدید و نام گابریل را بر روی ماه آن نهاد. اما در ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۶، نام زینا به پیشنهاد مایکل براون به اریس (ایزدبانوی نفاق و کشمکش) و نام گابریل به دیسنومیا (دختر اریس) تغییر یافت. زندگینامهٔ برگزیده یوری گاگارین کیهاننورد روسی نخستین فضانورد جهان است. یوری گاگارین در روز ۱۲ آوریل ۱۹۶۱ میلادی (۲۳ فروردین ۱۳۴۰) توسط فضاپیمای وُستوک-۱ به فضا رفت و به مدت ۱۰۸ دقیقه مدار زمین را یک دور بطور کامل پیمود. عصر سفرهای فضایی انسان با این پرواز آغاز گشت. یوری گاگارین پس از پرواز تاریخی خود به سمت ریاست مرکز آموزش فضانوردان در شهرک ستارهها انتخاب شد. در همین حال و در کنار شغل حرفهای خود، با بازدید و سخنرانی در شهرها و کشورهای گوناگون، نقش عمدهای در افزایش آگاهی عمومی در مورد سفرهای فضایی ایفا نمود. هشت سال پس از سفر فضاییاش، یوری گاگارین در یک سانحه هوایی کشته شد. گاگارین به خاطر سفر فضایی تاریخی خود تبدیل به ستارهای جهانی شد و نشانها و عنوانهای افتخار بیشماری از سراسر جهان دریافت کرد. شب ۱۲ آوریل هر سال به عنوان «شب یوری» گرامی داشته میشود و جشنها و گردهماییهایی در سراسر جهان به یاد نخستین فضانورد جهان برپا میگردد. خورشید و سیارات خورشید(Sun) (نامهای ادبی یا قدیمی: خور، هور، مهر، روز) یکی از ستارگان کهکشان راه شیری و تنها ستارهٔ منظومهٔ شمسی است که در مرکز آن جای دارد. میتوان گفت خورشید یک کُرهٔ کامل است که از پلاسمای داغ ساخته شدهاست و در میانهٔ آن میدان مغناطیسی برقرار است. این ستاره که قطری نزدیک به ۱٬۳۹۲٬۰۰۰ کیلومتر دارد سرچشمهٔ اصلی نور، گرما و زندگی بر روی زمین است. قطر خورشید نزدیک به ۱۰۹ برابر قطر زمین و جرم آن ۳۳۰ هزار برابر جرم زمین برابر با ۲×۱۰۳۰ کیلوگرم است به این ترتیب ۹۹٫۸۶٪ جرم کل سامانهٔ خورشیدی از آن خورشید است. انفجار نهایی یک ستارهٔ سنگین را ابرنواختر مینامند ولی خورشید ما هیچگاه انفجاری اینچنین را تجربه نخواهد کرد چرا که کمترین جرم مورد نیاز برای رخداد یک ابرنواختر، هشت برابر جرم خورشید ما است. از نظر شیمیایی سه-چهارم جرم خورشید را هیدروژن و باقی ماندهٔ آن را بیشتر هلیم میسازد. پس از هیدروژن و هلیم، عنصرهای سنگین از سازندگان دیگر خورشید اند که عبارتند از: اکسیژن، کربن، نئون و آهن و... این عنصرها، سازندهٔ ۱٫۶۹٪ از جرم خورشید اند که خود این مقدار ۵٬۶۲۸ برابر جرم زمین است. ماهها کالیستو (به انگلیسی: Callisto) (kəˈlɪstoʊ kə-LIS-toe, یا به یونانی Καλλιστώ) یک ماه طبیعی سیاره مشتری است، و در سال ۱۶۱۰ توس گالیله کشف شد و سومین ماه بزرگ در سامانه خورشیدی و دومین ماه بزرگ در مشتری و بعد از گانمید است. کالیستو ۹۹ درصد قطر عطارد را دارد اما تنها یک سوم آن جرم دارد. به لحاظ دوری چهارمین ماه گالیلهای است، شعاع مدار آن ۱٬۸۸۰٬۰۰۰ کیلومتر است. برج فلکی کنونی برج جوزا سومین برج یا خانه خورشید است. این برج خط سیر خورشید در برج خرداد به مدت ۳۱روز و ۹ساعت است.از این رو برج جوزا در گاهشماری خورشیدی نام دیگر برج خرداد نیز میباشد. نمادهاآیا میدانید
نوشتارهای برگزیدهنگارهٔ برگزیده گفتاوردسیارات کوتولههائومیا (به انگلیسی: Haumea) یا هائومیا ۱۳۶۱۰۸ یا ۲۰۰۳ الای۶۱ با نام پیشین و مستعار و غیر رسمی سانتا (به انگلیسی: Santa) سومین سیارهٔ کوتولهٔ دور از خورشید در منظومهٔ خورشیدی پس از سرس و پلوتو و پیش از ماکیماکی و اریس است و در طبقهٔ پلوتوئیدها، ریزسیارهها، اجسام فرانپتونی و اجسام کمربند کویپر نیز جای دارد. کاشف اصلی هائومیا مبهم است. مایکل براون میگوید که این سیارهٔ کوتوله را در ۲۸ دسامبر ۲۰۰۴ و چند روز پیش از کریسمس کشف کردهاست. در ۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۰۵ نیز خوزه لوئیس اورتیز مورنو ادعا کرد که این جسم آسمانی را کشف کردهاست و کاشف اصلی آن مشخص نیست. براون پس از یافتن این جسم آسمانی، نام سانتا (به معنای بابا نوئل) را بر آن نهاد. سرانجام به پیشنهاد گروه براون و به انتخاب دیوید رابینوویتز و با موافقت اتحادیهٔ بینالمللی اخترشناسی، نام هائومیا بر این سیارهٔ کوتوله نهادهشد. در اساطیر هاوایی، هائومیا ایزدبانوی زایمان و باروری است. دنبالهدارها و شهابسنگها دنبالهدار شومیکر-لوی ۹ (به انگلیسی: Comet Shoemaker–Levy 9) دنبالهداری بود که در سال ۱۹۹۴ با سیاره مشتری برخورد کرد. این برخورد، نخستین مشاهدهٔ مستقیم یک برخورد خارج از سیارهٔ زمین در سامانه خورشیدی بود. این رویداد تحت پوشش رسانهای گستردهای قرار گرفت و ستاره شناسان سراسر دنیا توانستند آن را مستقیما مشاهده کنند. برخورد دنباله دار شومیکر- لوی ۹ با مشتری، آگاهیهای تازهای از سیارهٔ مشتری و نقش آن در کاهش زبالههای فضایی در فضای داخلی منظومهٔ خورشیدی ارائه کرد. دنباله دار شومیکر- لوی ۹، توسط ۳ ستاره شناس به نامهای کارولین شومیکر و ایوجین م. شومیکر و دیوید اچ. لِوی کشف شد. در ژوئیهٔ ۱۹۹۲، مدار شومیکر - لوی۹ وارد حد روش مشتری شد و نیروی کشندی مشتری موجب تکه تکه شدن این دنباله دار گشت. از این پس، شومیکر لوی ۹ به صورت رشتهای از قطعات جدا از هم که قطر بزرگترین آنها ۲ کیلومتر بود دیده میشد. این قطعات در طی روزهای ۱۶ تا ۲۲ ژوئیه، با سرعتی نزدیک به ۶۰ کیلومتر بر ثانیه، به نیمکره جنوبی مشتری برخورد کردند. اثرات روشن این برخوردها از لکه سرخ بزرگ هم آسانتر دیده میشد و تا چند ماه پس از برخورد نیز دیده میشد. طبقات گوناگون
آنچه میتوانید انجام دهید
ویکیپروژههاسراسرنماموضوعاتمنظومه شمسی: سیاره ('تعریف سیاره ˑ زیستپذیری سیارهای ˑ سیاره زمینسان ˑ غول گازی ˑ حلقه سیارهای) ˑ سیاره کوتوله (پلوتوئید) ˑ فهرست ماههای طبیعی ˑ فضانوردی ˑ کلونیزاسیون ˑ گاهشمار کشف
ردهها ستارهشناسی:اخترفیزیک • گاهشماریها • کاتالوگهای ستارهشناسی • دستگاه مختصات سماوی • مکانیک سماوی • کیهانشناسی فیزیکی • رصدخانهها • سیارهشناسی • تلسکوپها زندگینامهها: ستارهشناسان اجرام آسمانی: کهکشانها • سحابیها • سیارهها • ستارگان فضانوردی: پروازهای فضایی بشر • ماهوارهها • جستجوی هوش فرازمینی • فضاپیما هیچ زیرردهای ندارد |
.svg)
