تأمین مالی محور مقاومت، به روشی اشاره دارد که شبکهای از شبهنظامیان و گروههای سیاسی مورد حمایت ایران در خاورمیانه، منابع مالی خود را به دست میآورند.[۱][۲] ایران از طریق نیروی قدس (یگان نظامی برونمرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) منابع قابلتوجهی را برای حمایت و تقویت تواناییهای نظامی و سیاسی این گروهها در طول دههها اختصاص داده است.[۳]
تاریخچه
محور مقاومت شبکهای از گروههای سیاسی و عمدتاً مسلح مورد حمایت ایران در خاورمیانه است.[۱][۲] ایران با ادّعای مقابله با نفوذ ایالات متحده و اسرائیل در خاورمیانه به متحد کردن و سازماندهی این گروهها پرداخته است.[۴][۵][۶] ایالات متحده آمریکا اکثر این گروهها را در لیست سازمانهای تروریستی خود قرار داده است.[۱] حزبالله که در اوایل دهه ۱۹۸۰ در لبنان با حمایت مستقیم ایران ظهور کرد و ایدئولوژی اسلامگرایی شیعی آن را به اشتراک گذاشت،[۷][۸] برجستهترین عضو این محور است.[۷] دیگر گروههای برجسته در داخل این ائتلاف عبارتاند از: گروه فلسطینی حماس، جهاد اسلامی فلسطین، جنبش حوثی در یمن و گروههای مختلف شیعی در عراق و سوریه.[۷][۲][۵] رژیم سوریه تنها عضو دیگر کشور بهجز ایران بود و برای میزبانی از جنگجویان استخدامشده و آموزشدیده توسط ایران استفاده میشد.[۹]
رژیم اسد در سوریه
ایران از مدّتها پیش به دنبال ایجاد نفوذی مسلط در سوریه تحت رهبری بشار اسد و استفاده از اهرم بازسازی کشور پس از جنگ داخلی سوریه که در سال ۲۰۱۱ آغاز شد، بود. با این حال، سقوط رژیم اسد یک عقبگرد جدی برای جاهطلبیهای ایران در خاورمیانه بهشمار میرود. تهران از مدّتها قبل به دنبال ایجاد یک کشور تحتنفوذ خود در خاورمیانه بود؛ امّا سقوط رژیم اسد به سالها سرمایهگذاری و استراتژی ایران در منطقه پایان داد.[۱۰][۱۱]

دخالت ایران در سوریه با سرمایهگذاری مالی و نظامی قابلتوجهی همراه بوده است. در طول جنگ داخلی سوریه، ایران حدود ۵۰ میلیارد دلار برای حمایت از رژیم اسد هزینه کرد.[۱۲][۱۳][۱۴]
استیون هایدمان، معاون پیشین مرکز مطالعاتی انستیتوی صلح آمریکا نیز در گفتوگو با بلومبرگ تخمین زد که ایران در مجموع سالی بین ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار به سوریه کمک کرده است که این کمکها شامل ارسال فرآوردههای نفتی، اعطای وام، پرداخت هزینه پرسنل نظامی و فروش با تخفیف سلاح میشود.[۱۵]
فراتر از حمایتهای مستقیم مالی و مادّی، ایران به دنبال تقویت نفوذ خود در سوریه از طریق یک سری توافقنامههای اقتصادی، بهویژه پس از سال ۲۰۱۷ بود. این قراردادها اغلب منافع ایران را بر حاکمیت سوریه اولویت میداد و به ایران در بخشهای کلیدی از جمله مخابرات، کشاورزی و زیرساختها امتیاز میداد.
خسارات مالی دخالت ایران در سوریه بسیار زیاد بوده است. در ۷ دسامبر ۲۰۲۴، بهرام پارسایی، نماینده سابق مجلس ایران فاش کرد که بدهی سوریه به ایران از ۳۰ میلیارد دلار فراتر رفته است.[۱۴]
حزباللّه لبنان

حزبالله گروه و حزب سیاسی شبهنظامی شیعه لبنان، یکی از ذینفعان اصلی حمایتهای مالی و تسلیحاتی ایران است. به گفتهٔ وزارت خارجه آمریکا ایران منبع اصلی آموزش، تسلیحات و حمایت مالی این گروه است و سالانه صدها میلیون دلار به این گروه کمک میکند.[۱۶] ایران به عنوان یکی از منابع اصلی حمایت مالی از حزبالله شناخته میشود و تخمین زده شده که سالانه بین ۷۰۰ میلیون تا ۱ میلیارد دلار به حزبالله کمک مالی میکند. در سال ۲۰۲۰، بر اساس گزارش وزارت امور خارجه آمریکا، حزبالله ۷۰۰ میلیون دلار از ایران دریافت کرده است.[۱۷]
حوثیهای یمن

در یمن، ایران از جنبش حوثیها حمایت میکند و به آنها سلاح، آموزش و کمک مالی میدهد. در حالی که ارقام دقیق این حمایتها مشخص نیست، امّا وزارت خزانهداری آمریکا شبکههای متهم به تسهیل انتقال میلیاردها دلار برای نیروهای نظامی ایران را تحریم کرده است که بهنوبه خود از گروههایی مانند حوثیها نیز حمایت میکند.[۱۸]
شبهنظامیان عراقی
حمایت ایران از شبهنظامیان مختلف شیعه در عراق، مانند کتائب حزبالله و عصائب اهل الحق، گسترش مییابد. این گروهها بودجه، آموزش و تسلیحات را از ایران دریافت میکنند، هرچند جزئیات مالی خاصی بهطور عمومی فاش نشده است. وزارت امور خارجه آمریکا از ارائهٔ تسلیحات پیشرفته از جمله پهپادهای تهاجمی به این شبهنظامیان توسط ایران اشاره کرده است.[۱۹]
گروههای فلسطینی

ایران همچنین به سازمانهای مبارز فلسطینی از جمله حماس و جهاد اسلامی فلسطین کمک مالی میکند. از نظر تاریخی، این حمایت سالانه حدود ۱۰۰ میلیون دلار بوده است.[۲۰] با این حال، گزارشها نشان میدهد که تا سال ۲۰۲۳، ایران کمکهای مالی خود را به حماس به حدود ۳۵۰ میلیون دلار در سال افزایش داده است.[۲۱]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Hubbard, Ben; Rubin, Alissa J. (30 September 2024). "Facing a Big Test, Iran's 'Axis of Resistance' Flails". The New York Times.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ Al-Kassab, Fatima (26 October 2023). "What is the 'axis of resistance' of Iran-backed groups in the Middle East?". NPR. Archived from the original on 29 October 2023. Retrieved 30 October 2023.
- ↑ "What is Iran's axis of resistance?". The Economist. ISSN 0013-0613. Retrieved 2024-10-02.
- ↑ J. Rubin, Alissa; Hubbard, Ben; Gamio, Lazaro (1 October 2024). "What to Know About the Axis of Resistance, the Iran-backed Militia Network". The New York Times.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ "What is Iran's 'Axis of Resistance'?". Reuters. 13 April 2024.
- ↑ "After the decapitation of Hizbullah, Iran could race for a nuclear bomb". The Economist. ISSN 0013-0613. Retrieved 1 October 2024.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ Hubbard, Ben; Rubin, Alissa J. (30 September 2024). "Facing a Big Test, Iran's 'Axis of Resistance' Flails". The New York Times.
- ↑ Trofimov, Yaroslav (2024-10-03). "Iran Exposed to Israeli Counterattack After Blows Against Its Allies". The Wall Street Journal.
- ↑ J. Rubin, Alissa; Hubbard, Ben; Gamio, Lazaro (1 October 2024). "What to Know About the Axis of Resistance, the Iran-backed Militia Network". The New York Times.
- ↑ "Bashar al-Assad, an Ophthalmologist Who Became a Dictator, Is the Last of a Despotic Dynasty". The Wall Street Journal. 2024-12-08.
- ↑ "Iran Suffers Blow of 'Historic Proportions' With Assad's Fall". The Wall Street Journal. 2024-12-10.
- ↑ "Sanctions on Syria: Iran's Economic Gains and the Gulf-U.S. Divide". Arab Gulf States Institute in Washington (به انگلیسی). 2024-11-14. Retrieved 2024-12-10.
- ↑ "Why Did Iran Allow Bashar al-Assad's Downfall?". Carnegie Endowment for International Peace (به انگلیسی). Retrieved 2024-12-10.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ "Deep Dive: Syria's foreign debt to Iran". Amwaj.media (به انگلیسی). Retrieved 2024-12-10.
- ↑ «پایان اسد و سرنوشت مبهم کمکهای نفتی و دلاری تهران؛ ایران چقدر برای رژیم بعثی پول خرج کرد؟». euronews. ۲۰۲۴-۱۲-۰۸. دریافتشده در ۲۰۲۴-۱۲-۲۶.
- ↑ "What Is Hezbollah? | Council on Foreign Relations". www.cfr.org (به انگلیسی). Retrieved 2024-12-10.
- ↑ "Iran's Islamist Proxies in the Middle East | Wilson Center". www.wilsoncenter.org (به انگلیسی). Retrieved 2023-12-21.
- ↑ Psaledakis, Daphne (June 26, 2024). "US slaps sanctions on network it accuses of moving billions for Iran's military". Reuters.
- ↑ "Iran". United States Department of State (به انگلیسی). Retrieved 2024-12-16.
- ↑ "Iran's Islamist Proxies in the Middle East | Wilson Center". www.wilsoncenter.org (به انگلیسی). Retrieved 2024-12-16.
- ↑ "How Hamas secretly built a 'mini-army' to fight Israel". Reuters (به انگلیسی). Archived from the original on 2024-07-10. Retrieved 2024-12-16.