فرمانداری کل سازمان | |
---|---|
بنیانگذاری | ۱۳۲۶ یا ۱۳۲۵ |
سازمان پیشین | |
برچینش | ۱۳۳۶ |
سازمان پسین | |
گونهٔ سازمان | فرمانداری کل |
حوزهٔ قدرت | فرمانداری کل بلوچستان |
ستاد | زاهدان |
فرمانداری کل بالادست | وزارت کشور |
فرمانداری کل بلوچستان[۴][۵][۶] واحدی از تقسیمات پیشین کشوری ایران در تغییرات تدریجی استانهای دهگانه بود که به استناد تبصره ماده ۲ قانون ۱۳۱۶ در سال ۱۳۲۶ به وجود آمد.[۵][۷]
در این دوره برای اولین بار پدیده جدیدی تحت عنوان «فرمانداری کل یا فرمانداری» در تاریخ در ۱۳۲۶/۲/۲۶ طی تصویب «فرمانداری کل بلوچستان» که شامل استان سیستان و بلوچستان فعلی میشد توسط هیئت وزیران تصویب و از استان هشتم (کرمان و بلوچستان) جدا و ایجاد گشت.[۵] ابتدا در ۱۳۲۶/۲/۲۶ تصویب شد که حوزهٔ بلوچستان مرکب از ۳ فرمانداری تابعه سراوان، ایرانشهر و چابهار به مرکزیت زاهدان[۸][۹][۷] تحت نظر یک مأمور عالیرتبه به نام والی از طرف مرکز (تهران) اداره شوند.[۸][۷][۹]
در ابتدا این نوع تقسیم، یعنی فرمانداری مستقل از استانداری بود، امری که مشخص نیست هیئت وزیران بر چه اساسی دست به تأسیس فرمانداری زدند اما در تاریخ ۱۳۲۶/۵/۳۱ ماده ۲ مصوبه تغییر کرد و به جای کلمه «والی» عبارت «فرماندار کل» که هم ردیف با «استاندار» است قرار گرفت.[۵][۱۰] بدین ترتیب واحدهای استان با فرمانداری کل برابر بود و توسط استاندار یا فرماندار کل اداره میشد. ضمن آنکه در پی تغییر مصوبه ماده ۲ مورخه ۱۳۲۶/۵/۳۱، زابل از استان نهم جدا و به «فرمانداری کل بلوچستان» الحاق شد.[۵][۱۰] در سال ۱۳۲۹ کلمه «کل» از کنار فرمانداری حذف شد اما «فرمانداری بلوچستان»[۱۰][۵] تا ۱۳۳۶ به قوت خود باقی ماند.[۵][۹]
در سال ۱۳۳۶ واحد «فرمانداری کل بلوچستان» تبدیل به «استان بلوچستان و سیستان» شد[۳][۱۱][۱۲][۱۳][۱][۲][۱۴][۱۵][۱۲][۱۶][۱۷] و احتمالاً در اواخر دوره پهلوی یا اوایل دوره جمهوری اسلامی «استان بلوچستان و سیستان» به «استان سیستان و بلوچستان» تغییر نام داده شد.[۳][۱۸]
پس از تبدیل واحد فرمانداری کل به استان، گاهی در برخی منابع و امورات دولتی استان بلوچستان نیز مورد استفاده قرار می گرفت.[۹][۶]
تقسیمات کشوری
واحد تقسیمات کشوری |
مرکز فرمانداری کل |
فرمانداری ها (فرمانداریهای تابع) |
بخشها | جمعیت بخش سال ۱۳۳۸ | منبع[الف] |
---|---|---|---|---|---|
فرمانداری کل بلوچستان | زاهدان | فرمانداری زاهدان | زاهدان (بخش مرکزی) | ۱۷٬۴۹۲ نفر | [ب][۱۹] |
خاش | ۲۸٬۷۳۴ نفر | ||||
میرجاوه | ۷٬۶۶۷ نفر | ||||
نصرت آباد | ۷٬۶۶۷ نفر | ||||
فرمانداری زابل | زابل (بخش مرکزی) | ۱۲٬۳۱۴ نفر | |||
میانکنگی | ۳۴٬۵۱۶ نفر | ||||
پشت آب و شیب آب | ۸۱٬۱۹۱ نفر | ||||
شهرکی و نارویی | ۲۴٬۸۲۷ نفر | ||||
فرمانداری ایرانشهر | ایرانشهر (بخش مرکزی) | ۳٬۶۱۶ نفر | |||
بمپور | ۴۰٬۰۴۱ نفر | ||||
سرباز | ۱۷٬۷۳۴ نفر | ||||
راسک و فیروز آباد | ۴٬۶۹۷ نفر | ||||
فرمانداری سراوان | سراوان (بخش مرکزی) | ۱۰٬۸۲۸ نفر | |||
سیب و سوران | ۲۴٬۸۰۷ نفر | ||||
جالق | ۱۰٬۰۶۹ نفر | ||||
زابلی | ۹٬۰۸۹ نفر | ||||
فرمانداری چابهار | چابهار (بخش مرکزی) | ۴٬۵۷۳ نفر | |||
دشتیاری | ۲۰٬۰۰۱ نفر | ||||
نیکشهر | ۱۶٬۱۰۶ نفر | ||||
قصرقند | ۱۰٬۲۳۳ نفر |
تبدیل به استان بلوچستان و سیستان
تبدیل فرمانداری کل به استان
در سال ۱۳۳۶/۷/۲۹ واحد «فرمانداری کل بلوچستان» به «استان بلوچستان و سیستان»[۱۳][۱۲][۱] تبدیل و تا اواخر دوره پهلوی یا اوایل دوره جمهوری اسلامی باقی ماند.[۲][۱۴][۱۵][۱۲][۱۶][۱۷][۱۱][۳]
تقسیمات سال ۱۳۴۴ کشور
در سال ۱۳۴۴ شمسی کشور ایران به ۱۳ استان و ۸ فرمانداری تقسیم شد که عبارت بودند از:
۱۳ استان شامل: ۱-استان تهران ۲-استان گیلان ۳-استان مازندران ۴-استان آذربایجان شرقی ۵-استان آذربایجان غربی ۶-استان کرمانشاهان ۷-استان خوزستان ۸استان فارس ۹-استان کرمان ۱۰-استان خراسان ۱۱-استان اصفهان ۱۲-استان بلوچستان و سیستان ۱۳-استان کردستان[۱][۲]
۸ فرمانداری کل شامل: ۱-فرمانداری کل بنادر و جزایر بحر عمان ۲-فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس ۳-فرمانداری کل چهارمحال و بختیاری ۴-فرمانداری کل بویراحمد سردسیر کهگیلویه ۵-فرمانداری کل سمنان ۶-فرمانداری کل همدان، ۷-فرمانداری کل لرستان ۸-فرمانداری کل ایلام و پشتکوه[۱][۲]
تغییر نام به استان سیستان و بلوچستان
احتمالاً در اواخر دوره پهلوی یا اوایل دوره جمهوری اسلامی «استان بلوچستان و سیستان» تبدیل به «استان سیستان و بلوچستان» فعلی میشود.[۳][۱۸]
نگارخانه
نام این استان در اواخر دوره پهلوی دوم یا اوایل دوره جمهوری اسلامی به استان سیستان و بلوچستان تبدیل شد.
جستارهای وابسته
یادداشتها
- ↑ این آمار بر اساس کتاب سرگذشت بلوچستان و مرزهای آن اثر تیمسار جهانبانی تألیف سال ۱۳۳۸ است.[۱۹]
- ↑ این جدول بر اساس کتاب سرگذشت بلوچستان و مرزهای آن اثر تیمسار جهانبانی در شرح تقسیمات بلوچستان است البته در زمان تالیف کتاب دو سال از تبدیل «فرمانداری کل بلوچستان» به «استان بلوچستان و سیستان» میگذشت اما مرز بندیهای استان جدید یقینا مانند فرمانداری کل بوده، زیرا تبدیل فرمانداری کل به استان بدون اصلاحات اراضی صورت گرفت.[۱۹]
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ (کتاب سالنامه شهرداریها، سال ۱۳۴۵، ص ۱۹–۲۰)
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ امیراحمدیان، بهرام. «تقسیمات کشوری». دانشنامه جهان اسلام. بایگانیشده از اصلی در ۲۰ فوریه ۲۰۱۳. دریافتشده در ۲۸ نوامبر ۲۰۲۴.
در سال 1344 شمسی نیز سیزده استان (تهران، گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمانشاهان، خوزستان، فارس، کرمان، خراسان، اصفهان، بلوچستان و سیستان، کردستان) و هشت فرمانداری کل (بنادر و جزایر دریای عمان، بنادر و جزایر خلیج فارس، چهارمحال و بختیاری، بویراحمد سردسیر کهگیلویه، سمنان، همدان، لرستان، ایلام و لرستان و پشتکوه) در ترکیب تقسیمات کشوری قرار داشت. از آن به بعد نیز تقسیمات کشوری ایران تغییرات بسیار کرد.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ «Inside Iran's Most Secretive Region». مجله دیپلمات. دریافتشده در ۲۱ ژانویه ۲۰۲۵.
‘Eighty years ago, this area was called “Balochistan.” Later it became “Balochistan and Sistan” and today it’s “Sistan and Balochistan”
- ↑ ناصح ۱۳۴۵، ص. ۱۳۳.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ ۵٫۵ ۵٫۶ نوحه خوان ۱۳۹۱، ص. ۱۲۴.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ناصح ۱۳۴۵، ص. ۱۸۹.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ «در سال ۱۳۲۶، حوزه بلوچستان به صورت فرمانداری کل ـ مشتمل بر سه فرمانداری جزء ـ تشکیل و مرکز آن شهر زاهدان شد». بنیاد دایرة المعارف اسلامی (دانشنامۀ جهان اسلام). دریافتشده در ۱۲ دسامبر ۲۰۲۴.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ نوحه خوان ۱۳۹۱، صص. ۱۲۵-۱۲۴.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ناصح ۱۳۴۵، ص. ۱۳۵.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ناصح ۱۳۴۵، ص. ۱۳۵-۱۳۴.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ «BALUCHISTAN». www.iranicaonline.org. Encyclopædia Iranica. دریافتشده در ۲۷ دسامبر ۲۰۲۴.
In Iran the Baluch were barely the majority of the population in the province of Balūčestān o Sīstān. There were no institutions that could serve as a focus for the development of a Baluch ethnic or cultural awareness. Publication in Baluchi was illegal. Education was in Persian only. Baluch dress was not allowed to be worn in school or in any official activity
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ افشار سیستانی، ایرج. کتاب بلوچستان و تمدن دیرینه آن. ص. ۱۸۸.
بر اساس آخرین تقسیم بندی که در سال ۱۳۳۹ شمسی به عمل آمد، ایران به ۱۴ استان و ۹ فرمانداری کل و ۱۵۱ فرمانداری و ۴۵۹ بخشداری تقسیم شد. در این تقسیم بندی بلوچستان و سیستان به صورت استان واحدی درآمدند.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ناصح ۱۳۴۵، ص. ۲۰۶.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ جهانبانی ۱۳۳۸، ص. ۵۶.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ جهانبانی ۱۳۳۸، ص. ۱۰۵.
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ احمدی، کامیل. کتاب از مرز تا مرز-. انتشارات آوای بوف. ص. ۱۲۱.
بلوچها در استانهای بلوچستان و سیستان و جنوب کشور و شمال شرقی خراسان و جنوب کرمان و شرق هرمزگان زندگی میکنند.
- ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ یغمایی، اقبال (۱۳۵۰–۱۳۵۹). کتاب بلوچستان و سیستان: سرزمین نژاده مردمان و پهلوانان سختکوش. شابک ۹۷۸۶۲۲۶۶۲۳۹۷۱.
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ «Sistan and Baluchestan Tourist and Travel Guide». ADVENTURE IRAN. دریافتشده در ۱۴ ژانویه ۲۰۲۵.
Sistan and Baluchestan province comprises two large sections, Sistan in the north and Baluchestan in the south. The Farsi name “Sistan” comes from Old Persian Sakastana, meaning “Land of the Saka”. The name Baluchestan- also written “Baluchestan”- means “Land of the Baluch” in the Persian language and is used to represent the majority of Baloch people inhabiting the province. Sistan was added to the name of the Baluchestan province to represent the minority Persian people who speak the Sistani dialect of Persian.
- ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ ۱۹٫۲ جهانبانی ۱۳۳۸، صص. ۱۰۹-۱۰۶.
منابع
- ناصح، ذبیح الله (۱۳۴۵). «تقسیمات، سازمان ایالتی». کتاب بلوچستان. تهران: کتابخانه ابن سینا.
- نوحه خوان، حامد (۱۳۹۱). «مقاله معیارهای تقسیمات کشوری در دوره پهلوی دوم» (PDF). خردنامه سال چهارم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۹، پرتال جامع علوم انسانی.
- جهانبانی، امانالله (۱۳۳۸). «فصل دهم، تقسیمات اداری بلوچستان». کتاب سرگذشت بلوچستان و مرزهای آن. تهران: ایران چاپ.